بررسی ساختار وجهی خطبه جهاد نهج البلاغه بر اساس فرانقش بینافردی نظریه نقش گرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه فردوسی مشهد

2 فردوسی مشهد

3 دانشگاه فردوسی

چکیده

به منظور فهم بهتری از خطبه جهاد در نهج البلاغه ،در این مطالعه به تحلیل و بررسی آن از منظر زبانشناسی و بر اساس فرانقش بینافردی دستور نفش گرای نظام مند هلیدی پرداخته شده است. بدین منظور ابتدا تمامی صد بند خطبه مذکور تجزیه شد بطوریکه عناصر ساختار وجهی (فاعل و جزء خودایستا)از عناصر باقیمانده بند تفکیک شود. با توجه به تعریف ویژه فاعل در این دیدگاه، بررسی ها نشان داد که اعتبار تعداد زیادی از بندهای این خطبه به گوینده - حضرت علی (ع) – برگشته و در چند مورد نیز الله فاعل بند واقع شده است. در مواردی نیزمسئولیت و اعتبار بند به جامعه مخاطب، یعنی مردم کوفه ، برمی گردد که به عنوان فاعل بند انتخاب شده اند .بررسی مفاهیمی که در این نظریه از جزء خودایستا مورد انتظار است - یعنی زمان، قطبیت و وجهیت – نشان داد که در این زمینه بین زبان عربی و انگلیسی تفاوتها و همینطور وجوه مشترکی وجود دارد . در این خطبه عربی، عناصر وجهی عمدتا در خود فعل مستتر بوده و در مواقعی از برخی واژه ها چون ان، قد، لـ ، ویا ترکیبی از آنها برای بیان قطعیت استفاده شده است. قطبیت غالب بندهای این خطبه مثبت بود اما برای نشان دادن قطبیت منفی نیز عناصر وجهی ای چون لا، لم ، ما و لما، در سیزده مورد بکاررفته است.بررسی وجهیت، که در این نطریه بخش مهمی از ساختار وجهی را به خود اختصاص می دهد ، نشان داد که در غالب بندهای این خطبه انتقال پیام با قطعیت از سوی منبعی آگاه - حضرت علی (ع) – برای مخاطبی ناآگاه و غافل ( مردم کوفه)، و به صورت ارائه اطلاعات در ساختار وجهیت خبری بوده و گوینده مسئولیت پیام را می پذیرد. البته نمونه هایی از ساختارهای دیگر وجهیت بند، چون پرسشی و امری نیز در این خطبه وجود داشت و در چند مورد بندهایی با وجوه خاص برای بیان تعجب، هشدار، دعاونفرین بکار رفته بود که نقش مهمی در نشان دادن بار معنایی بند ها داشتند.دو نوع ممکن ارزیابی نیز در جاهایی از متن خطبه آشکار بود ، مثلا ارزیابی کاملا مثبت از جهاد و کاملا منفی از ترک آن در بخش اول خطبه.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An investigation on the Mood Structure of Jihad Lecture in Nahj- albalagheh Based on the Interpersonal Metafunction of functional Theory

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Arab zouzani 1
  • Mohammad reza Pahlevan nezhad 2
  • Hosin Seyedi 3
1
2 فردوسی مشهد
3
چکیده [English]

To have a better understanding of Jihad lecture in Nahj- Al – Balagheh, this study has investigated it from a linguistic point of view based on the interpersonal metafuction of Halliday’s Systemic Functional Grammar. All 100 clauses of the mentioned lecture have been first analyzed so that the mood structure was known from the residue. According to the specific definition of subject in this theory, the study showed that the validity of most of clauses in this lecture refer to the lecturer – Imam Ali. In some cases “Allah” is the subject and in some others the addressed society – The people of Koofa – carry the responsibility of the validity of messages in clauses by being taken as the subject. The study of the finite’s corresponding concepts (tense, polarity and modality) showed that there are both differences and similarities between English and Arabic with this respect. In this Arabic lecture, mood elements like æn(ان), ğæd(قد), læ(لـ) or combinations of these, are used to indicate certainty. Most clauses have a positive polarity but the mood element indicating the negative polarity as la(لا), læm(لم), læmma(لما) and ma(ما), were used in 13 cases. The investigating of modality as the central concept of mood structure showed a kind of certainty in the messages of this lecture transferred from a knowledgeable source - Imam Ali - , to an unknowledgeable addressee – the people of kofa-, by giving information through statements in which the speaker carries the commitment of the messages’ validity. Some other structures of modality like question, command and offer were also seen in this text. There were also some specific structures to show exclamation, warning, praying and damning, which played an important role in the meaning of the clause. Two possible evaluation types were also clear in some parts of this lecture, for example going to Jihad as been significantly good versus leaving it as being really bad.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Interpersonal Metafunction
  • mood structure
  • Finite
  • Polarity
  • Modalit
ابوالحسنی، زهرا و مریم‌السادات میرمالک ثانی (1387). «بررسی کتاب‌های درسی دانشگاهی بر اساس نظریة نقش‌گرای نظام‌مند هلیدی و مقایسة آن با متون همسان غیردرسی، معرفی یک پایان‌نامه». سخن سمت. شمارة 20. صص-129 143.
احمدزاده، سید مصطفی (1387). «تفسیر زبان‌شناختی سورة عصر». مطالعات اسلامی علوم قرآن و حدیث. سال چهارم. شمارة پیاپی3/81. صص35-11.
استاجی، اعظم و حامد حامدی شیروان (1389). «بررسی دو مؤلفة نحوی وجهیت در بازنمود خود ودیگری در متون مطبوعاتی در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی». فصل‌نامة انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات. سال ششم. شمارة 190.صص 105-85.
اوسط ابراهیمی،  علی (1379). «علوم بلاغت در نهج البلاغه». فرهنگ.33-36. صص334-331.
بهنام، بیوک (1381). «جایگاه ادبی نهج‌البلاغه؛ تحلیل زبان‌شناختی گزیده‌هایی از کلام حضرت علی(ع)». مقالات و بررسی‌ها دانشگاه شیراز . شمارة 72. صص 79-61.
حری، ابوالفضل (1388). «کارکرد تصریف در دو سورة قرآنی ناظر به داستان آفرینش در پرتو فراکرد متنی هلیدی». پژوهش‌های زبان‌های خارجی. شمارة 55. صص116-101.
دلشاد تهرانی، مصطفی (1391). «صنایع ادبی در نهج‌البلاغه». گلستان قرآن: ویژه‌نامة امام علی (ع). شمارة 10. صص 27-19.
رحیمیان، جلال (1378). «وجه فعل در فارسی امروز». مجلة علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. دورة 14. شمارة 2. صص 52-51.
علی‌ابن‌ابیطالب. نهج‌البلاغه. (گردآوری شریف رضی). مترجم: سید جعفرشهیدی. 1384. شرکت انتشارات علمی فرهنگی. تهران.
عموزاده،  محمد و حدائق رضایی (1389). «بررسی مفاهیم وجهی زمان دستوری در زبان فارسی». پژوهش‌های زبانی. دورة 3. شمارة 1. صص 76-54.
عموزاده، محمد و شادی شاه‌ناصری (1390). «بررسی پیامدهای ترجمه از انگلیسی بر مقولة وجهیت در زبان فارسی». پژوهش‌های زبانی. شمارة 2. صص 50-21.
فالر، راجر (1381). بررسی ادبیات به‌منزلة زبان، راجر فالر و دیگران، زبان‌شناسی و نقد ادبی. ترجمة مریم خوزان و حسین پاینده. ویراست دوم. تهران: نشر نی. صص 38-19.
مهاجر، مهران و محمد نبوی (1376). به سوی زبان‌شناسی شعر، رهیافتی نقش‌گرا. تهران: نشر مرکز.
مسبوق، سید مهدی و حسین بیات (1391). «روابط بینامتنی قرآن و نامة سی و یکم نهج‌البلاغه». بهار. شمارة 114. صص-27 43.
مهدوی دامغانی، محمود (1367). جلوة تاریخ در شرح نهج‌البلاغه ابن‌الحدید. ترجمه و تحشیه. تهران : نشر نی
Halliday, M.A.K. (1985). An Introduction to Functional Grammar.Edward Arnold. Ltd.
………. (1994). An Introduction to Functional Grammar.London. 2nd Edition. Melbourn & Auckland. Edward Arnold. Ltd.
Palmer, F.R. (2010). Mood and Modality. Cambridge. Cambridge University Press.
Portner. P. (2009). Modality. Oxford. Oxford University Press.
Tavangar, M & M. Amouzadeh (2009). "Subjective Modality and Tense in Persian". Language Science. No l. 31. pp 345-361.
Thompson, G. (1996). Introducing Functional Grammar. London. Arnold.