نویسندگان

• الهام اخلاقی ¹
• شهلا شریفی ²

¹ دانشجوی دکتری زبان شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

² دانشیار گروه زبان شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

  معرفی روی‏کرد معیار در رده­شناسی صرفی و نمود آن در برخی گویش­ها و زبان­های رایج در ایران     شهلا شریفی [1]   الهام اخلاقی [2]   تاریخ دریافت: 4/8/89   تاریخ تصویب: 10/2/91     چکیده   در این تحقیق، روی‏کرد معیار را که در‏چهارچوب رده ­ شناسی صرفی به‏دست داده شده ­ است، در زبان فارسی، برخی گویش­های آن و نیز برخی دیگر از زبان ­ هایی که در سرزمین پهناور ایران، بدان ­ ها تکلم می ­ شود، بررسی کرده‏ایم. در روی‏کرد معیار، برخلاف بیشتر روی‏کردهای صرفی دیگر که به پدیده ­ های زبانی پربسامد می­پردازند، به پدیده­های کم‏بسامد نیز توجه می­شود و از‏منظر این روی‏کرد، بسامد کم، دلیل اهمیت کم نیست؛ بنابر‏این، بی ­ قاعدگی­ها یا موارد غیرمعمول که معمولاً از‏سوی دیگر روی‏کردها کنار گذاشته می­شوند، در این روی‏کرد، با توجه به معیارهایی رده­بندی می­شوند و از‏طریق این رده‏بندی­ها، صورت­های ممکن در زبان­ها مشخص می­شوند. دو پدیدۀ مطرح در روی‏کرد معیار، عبارت‏اند از: همایندی و صورت­های مکمل. گر‏چه این دو پدیده در صرف زبان فارسی، نادرند، مواردی استثنایی از آن را می­توان یافت. بررسی برخی دیگر از گونه­ها و زبان­های موجود در ایران نشان می‏دهد که همایندی در صیغه‏های فعل در زبان­های کردی کرمان‏شاهی، کزیکی، کردی مهابادی، سیستانی، کرمانجی خراسانی، کاخکی، خانیکی و فردوسی، پدیده­ای غالب و رایج است و در گویش‏های لری و ترکمنی هم به‏صورتی نه‏چندان متداول وجود دارد؛ اما در گویش­های تایبادی، کاشمری، رقه­ای، شویلاشتی، خوافی، دلبری، رامسری، اصفهانی و کلیمی اصفهانی همایندی وجود ندارد. در این بررسی، سلسله­مرتبۀ صیغگان را به‏دست آورده و دریافته‏ایم که برخی معیار‏ها برای تعیین نمونۀ­ معیار در صورت­های مکمل، بر زبان فارسی منطبق است و صورت­های مکمل نیز به‏میزانی اندک در تمام زبان­ها و گونه­های بررسی‏شده دیده می­شوند.     واژه‏های کلیدی: رده­شناسی، صرف، صیغگان، روی‏کرد معیار، همایندی، صورت­های مکمل.     1. دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد. Sh-sharifi@um.ac.ir   2. دانشجوی دکتری زبان‏شناسی دانشگاه فردوسی مشهد Elhamakhlaghi80@ymail.com

کلیدواژه‌ها

• رده­شناسی
• صرف
• صیغگان
• روی‏کرد معیار
• همایندی
• صورت­های مکمل

عنوان مقاله [English]

Introducing the Canonical Approach in Morphological Typology and its Exponent in Some Dialects and Languages of Iran

نویسندگان [English]

• Elham Akhlaghi ¹
• Shahla Sharifi ²

¹ PhD student in linguistics, Ferdowsi University of Mashhad

² Associate Professor, Department of Linguistics, Ferdowsi University of Mashhad

چکیده [English]

    Introducing the Canonical Approach in Morphological Typology and its Exponent in Some Dialects and Languages of Iran     Sh. Sharifi [1]   E. Akhlaghi [2]   Received: 2010.10.26   Accepted: 2012.04.29     Abstract   This research concerns the study of the canonical approach in morphology of Persian, some of its dialects and some of the other Iranian languages, based on a typological perspective. Canonical approach involves taking definition to build theoretical spaces of possibilities. The canonical instances are not necessarily the most frequent ones, and may indeed be rare, but they fix a point from which occuring phenomena can be calibrated. Two major morphological phenomena in this approach are syncretism and suppletion. Although these are rare in Persian, some exceptional cases are seen in it. Studies of other languages and dialects in Iran show that syncretism is a prevalent phenomenon in paradigms of Kermanshahi Kurdish, Kazaki, Mahabad Kurdish, Sistani, Khorasan Kurmanji, Kakhki, Khanyki and Ferdowsi. This phenomenon in Lori and Turkmen is not very prevalent. But there is not any syncretism in Taybadi, Kashmari, Roqhei, Shouylashty, Khafi, Delbari, Ramsari, Esfahan and Jewish Esfahan. Acquiring the hierarchy of paradigm is one result of this research. It also became clear that it is possible to apply some canons of defining the canonical samples in Persian. There are few cases of suppletion in those languages and dialects as well.     Keywords: typology, morphology, canonical approach, paradigm, syncretism, suppletion.       [1] . PhD Candidate; Ferdowsi University of Mashhad; el_ak864@stu-mail.um.ac.ir   [2] . Associate Professor; Department of Linguistics; Ferdowsi University of Mashhad; sh-sharifi@um.ac.ir

کلیدواژه‌ها [English]

• typology
• Morphology
• canonical approach
• Paradigm
• syncretism
• suppletion