دو تبیین قاعده بنیاد برای رفتار قاعده مند صورت های فعل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 سازمان میراث فرهنگی و گردشگری؛

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

در این مقاله، با تمرکز بر جنبه‌ای کوچک از نظام آوایی شهمیرزادی و با تکیه بر رفتار قاعده‌مند صورت‌های تصریفی فعل «گرفتن» [ïe+tH+Q) @n8] هنگام پیوستن وندهای اشتقاقی و تصریفی  [bQ,nQ,vQ,hA] به آن کوشیده‏ ایم به قاعده‌مندی‌هایی کلی برسیم. این رفتار قاعده‌مند را می‌توان با استفاده از دو تبیین جداگانه نشان داد. چهارچوب نظری این مقاله، واج‌شناسی قاعده‌بنیاد و انگارۀ خطی 1968 (SPE) است. این پژوهش، حاصل انتخاب فهرستی از 65 فعل‌ شهمیرزادی و مصاحبه با 25 گویشور ساکن شهمیرزاد از هر‏دو جنس زن و مرد، آوانویسی تفصیلی داده‌ها به ‏صورت پیکره‌های هدایت‏ شده و کشف فرایندهای واجی مربوط به فعل «گرفتن» است. روش تبیین این فرایندهای واجی، کشف تناوب‌ها، استخراج اجزای سطح بازنمایی زیرین، صورت‌بندی قاعده‌ و سنجش آن با اشتقاق واجی است و در‏نهایت، برهم‌کنش میان قاعده‌ها کشف و بیان می‌شود. یافته ‏های این پژوهش نشان می‏دهد که فرایندهای واجی فعل «گرفتن» را می‌توان با دو ترتیب بدین شرح تبیین کرد: نخست، غلت‌شدگی [ï]، حذف واکۀ /i/ و حذف همخوان /r/؛ دوم، درج واکۀ [i]، غلت‌شدگی [ï] و حذف همخوان [r]. نخستین تبیین، با استفاده از روی‏کرد هم‌زمانی و دومین تبیین، با استفاده از روی‏کرد درزمانی صورت گرفته است. هریک از این دو تبیین در مقایسه با یکدیگر، کاستی‌ها و برتری‌هایی دارند که در این مقاله، به آن‏ها پرداخته ‏ایم.
 


 

 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Two Rule-based Explanations for Rule-governed Behavior of “take” –/Jetæn/- Verbs in Shahmirzadi Variety

نویسندگان [English]

  • yadollah parmon 1
  • Salime Zamani 2
1
2
چکیده [English]

In this paper we explain morphophonemic alternation of a verb - “take”- in Shahmirzadi, joining the inflectional or derivational affix such as  [bQ,nQ,vQ,hA].These alternations can be explained through synchronic and diachronic approaches. The theoretical framework chosen for the study is the rule-based linear model)SPE). Sixty five (65) Shahmirzadi verbs have been chosen and twenty five (25) male and female native speakers from Shahmirzad have been interviewed. The interviews have been fully transcribed leading to a corpus and finding phonological process for the mentioned verb. Alternations, specifying underlying representation, rule formulation, assessing the rules with phonological derivations and interaction of rules is the procedure. The study has resulted in the following contributions:  1-/ï/ Gliding1, Syncope /i/, /r/ Deletion, 2- [i] Insertion,  /ï/ Gliding2 and /r/ Deletion in which the first one is a synchronic and the second is a diachronic approach. Finally, we considered advantages and disadvantages of each approach. Shahmirzadi, with complicated phonological rules which are distinct from Persian, is a language.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Generative Phonology
  • alternation
  • SPE
  • morphophonemic
  • interaction
  • assimilation
  • deletion
  • insertion
  • gliding
- ابوالقاسمی، محسن (1373). ماده‏های فعل‏های فارسی دری. تهران: ققنوس.
- رضایی باغ‌بیدی، حسن (1383). «گویش ویدری».  گویش ‏شناسی. ج. اول. ش. سوم. صص 20 تا 38.
- ---------------- (1387). راهنمای زبان‌‌های ایرانی. تهران: ققنوس.
- رضایی، علی (1387). «فرایندهای آوایی در گونۀ زبانی شیرگاه از گویش مازندرانی». زبان و زبان‌شناسی. س. چهارم. ش. اول پیاپی 7. صص. 93 تا 105.
- زمانی، سلیمه (1390). شبکۀ قواعد واژ- واجی فعل در گویش شهمیرزادی. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد علوم و تحقیقات تهران.
- صادقی، علی‏اشرف (1386). زبانهای ایرانی. تهران: سخن.
- صفوی، کوروش (1385). آشنایی با تاریخ زبانهای ایرانی. تهران: پژواک کیوان.
- کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1385). واج‌شناسی روی‏کردهای قاعده‌بنیاد. تهران: سمت.
- کلباسی، ایران (1382). «نشانۀ استمرار در لهجه‌ها و گویش‌های ایرانی». گویششناسی. ج. اول. ش. اول. صص. 76 تا 98.
- ---------- (1388). فرهنگ توصیفی گونههای زبانی ایران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- گچ‌پزیان، سمانه (1387). «تحقیقات زبان‌شناختی دربارۀ گویش سمنانی». در: گلشن اسماعیل‏پور. مجموعه‏ مقالات نخستین همایش ملی زبانشناسی، کتیبهها و متون. تهران: پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری. صص. 471 تا 499.
- لاری، محمد‏اسماعیل (1384). شهمیرزاد: بهشت کویر. تهران: نشر محسن.
- مرسلویی، سیمین (1388). بررسی شبکۀ فرایندهای واجی مرتبط با ساختارهای تصریفی فعل در گویش میانه. پایان‏نامۀ  کارشناسیارشد دانشگاه الزهرا.
- مشکوه‏الدینی، مهدی (1388). ساخت آوایی زبان. مشهد: دانشگاه فردوسی.
- مقصودی، قربان‏علی (1379). چکانا. تهران: نقش قلم.
 
- Gussenhoven, Carlos and Haik Jacobs (1998). Understanding Phonology.London: ARNOLD.
- Kenstowicz, Michael (2006). "Generative Phonology". Massachusetts Institute of Technology.
- Roca, Iggy and Wyn Johnson (1999). A Course in Phonology.Blackwell.