تحلیل مقایسه‌ای عوامل انسجام در دو غزل حافظ و سعدی و تأثیر آن بر انسجام متن

نویسنده

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

موضوع انسجام در غزل حافظ از دیرباز، مورد‏توجه بسیاری از پژوهشگران بوده و بین آن‏ها، بر‏سر این مسئله، اختلاف‏نظر‏هایی به‏وجود آمده است. از آن سوی، دربارۀ وجود انسجام در غزل سعدی، تقریباً تمام پژوهشگران متفق‏اند. حال، این پرسش مطرح می‏شود که چرا غزل حافظ گاهی دارای انسجامی ضعیف یا حتی نامنسجم به‏نظر می­رسد؛ در‏مقابل، دلیل منسجم‏بودن غزل سعدی چیست. با استفاده از ره‏یافت علمی و زبان‏شناختی هلیدی[1] و حسن[2] (1985) می­توان پاسخی برای این پرسش‏ها به‏دست آورد. در این پژوهش، بر‏پایۀ نظریّة انسجام این دو زبان‏شناس (1985)، عوامل به‏وجود‏آورندۀ انسجام را در دو غزل، یکی از حافظ و دیگری از سعدی، با وزن، قافیه و موضوع یکسان بررسی کرده‏ایم تا بر‏اساس این روی‏کرد، تفاوت آن‏ها را نشان دهیم؛ همچنین ضمن بررسی عوامل ایجاد‏کنندۀ انسجام در هر‏یک از این دو غزل، توزیع فراوانی و درصد آن­ها را با یکدیگر مقایسه کرده‏ایم. پس‏از تحلیل دو غزل، به این نتیجه رسیده‏ایم که بیشتر‏بودن انسجام در غزل­ سعدی نسبت‏به غزل­ حافظ، در نوع عوامل انسجامی به‏کار‏رفته در متن ریشه دارد که در این پژوهش، به آن­ها پرداخته‏ایم.
 
 


کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Analysis of Cohesive Devices in the Ghazals of Hafez and Sa'di and its Influence on Cohesion of the text

نویسنده [English]

  • Tahereh Ishany
Institute of Humanities and Cultural Studies
چکیده [English]

 
  
Abstract
 
The issue of the ghazals of Hafez has been considered by many scholars from many years ago and this issue has lead to disagreements among researchers. On the other hand, researchers are sure that Sa'di's ghazal is more coherent than Hafez's but the important point is to understand why Hafez's ghazal has weak cohesion and or even sometimes it is incoherent. Also, it is significant to understand why Sa'di's ghazal sounds coherent. Halliday and Hasan introduce the scientific and linguistic theory that is able to answer these questions. By utilizing this theory (1985) the cohesive devices of Hafez's ghazal and also Sa'di's ghazal- with the same rhythm, rhyme and subject- have been compared in order to show differences of these ghazals from this view point. Meanwhile, the frequency and the percentage of these devices have been compared. The findings show that the reason for these disagreements about cohesion in the ghazals of Hafez and Sa'di is due to the kind of cohesive devices used in the text which has been pointed out in this essay.
 


[1] . Assistant Professor; Persian Language & Literature; Institute for Humanities and Cultural Studies. Tehran. tahereh.ishany@gmail.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hafez
  • Sa'di
  • ghazal
  • text
  • cohesion
  • cohesive elements
- آقاگل­زاده، فردوس (1384). «کاربرد آموزه­های زبان­شناسی نقش­گرا در تجزیه و تحلیل متون ادبی». فصلنامۀ تخصصی زبان و ادبیات. س. 38. ش. 2 (پیاپی 149). صص. 1-21.
- باطنی، محمد‏رضا (1373). زبان و تفکر: مجموعه‏مقالات زبان‏شناسی. چاپ پنجم. تهران: فرهنگ معاصر.
- براهنی، رضا. (1380). طلا در مس. ج. اول. تهران: زریاب.
- حافظ، شمس­الدین محمد (1368). دیوان حافظ. تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی. تعلیقات و حواشی محمد قزوینی. به‏اهتمام عبدالکریم جربزه­دار. چاپ دوم. تهران: اساطیر.
- حق­شناس، علی­محمد (1373). «نظم، نثر، شعر: سه­گونۀ ادب». مجموعه‏مقالات دومین کنفرانس زبان‏شناسی نظری و کاربردی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
- خرمشاهی، بهاءالدین (1361). ذهن و زبان حافظ. تهران: نشر نو.
- سعدی، مصلح بن عبداللّه (1378). کلیات سعدی: متن کامل گلستان، بوستان، غزلیات، قصاید، رباعیات، قطعات و رسایل. از‏روی نسخۀ تصحیح‏شدۀ محمد‏علی فروغی. تهران: آبیار.
- شفیعی کدکنی، محمد‏رضا (1368). موسیقی شعر. تهران: آگاه.
- شمیسا، سیروس (1370). سیر غزل در شعر فارسی (از آغاز تا امروز). تهران: فردوس.
- فالر، راجر و دیگران (1381). زبان‏شناسی و نقد ادبی. ترجمۀ حسین پاینده و مریم خوزان. تهران: نشر نی.
- فرزاد، مسعود (1353). اصالت و توالی ابیات در غزل­های حافظ. شیراز: کیهان.
- کسروی، احمد (1322). حافظ چه می‏گوید؟. چاپ دوم. چاپ‏خانۀ پیمان.
- مهاجر، مهران و محمد نبوی (1376). به‏سوی زبان‏شناسی شعر: ره­یافتی نقش­گرا. تهران: نشر مرکز.
- همایون، هما‏دخت (1379). واژه­نامۀ زبان‏شناسی و علوم وابسته. چاپ اول. ویرایش دوم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.