نگاهی به مهم‏ترین گونه‌های هنجار‏گریزی زبانی در شعر نیما

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیأت‏ علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه

2 دانشیار و عضو هیأت ‏علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا (س )

چکیده

زبان، مهم‏ترین عامل انتقال فرهنگ است و شاعران در میرایی یا حیات زبان به‏عنوان بستر فرهنگ، نقشی تعیین‏کننده دارند؛ بنابر‏این، نوع به‏کار‏گیری زبان و آگاهی از توانمندی­های آن، از مهم‏ترین ویژگی‏های شاعر است. یکی از شاعرانی که شاید از‏حیث زبان، به‏نوعی «طرحی نو در‏انداخته»، پدر شعر نو، یعنی نیماست. بی­تردید، شعر نیما که به‏سبب پیش‏گامی در جریان نوین شعر معاصر، هدف پایه در این پژوهش به‏شمار می‏رود، با ویژگی‏های زبانی و ساختاری شعر شاعران کلاسیک، بسیار متفاوت است و این تفاوت در نوآوری‏ها، باعث تشخص سبکی خاص این شاعر معاصر، بیشتر در‏حوزۀ هنجار‏گریزی­ها شده است. هدف از این پژوهش، تبیین مهم‏ترین ظرفیت‏های متنوع زبانی شعر نیمایی در مقوله‏ای به‏نام هنجار‏گریزی زبانی است. مسئلۀ محوری این پژوهش، آن است که آیا نیما در این مقولۀ زبانی، به‏شیوه‏ای قاعده­مند و در‏چهار‏چوبی مشخص و منظم پیش رفته است و آیا می­توان به دسته‏بندی‏ای منطقی و پذیرفتنی از هنجار‏گریزی­های زبانی در شعر این شاعر رسید یا خیر. در این پژوهش، به‏شیوه‏ای تحلیلی و با ژرف‏نگری در مبانی نظری پژوهش‏های زبانی، ویژگی‏های زبانی شعر نیما را بررسی کرده و پس‏از مطالعۀ مبانی نظری و منطبق‏کردن آن‏ها با شعر‏های نیما، به این نتیجه رسیده‏ایم که شعر نیما در شعرکهن فارسی ریشه دارد و شعر‏های نوی این شاعر، بیانگر تلاش او برای گشودن روزنه­ای جدید به‏روی زبان فارسی است. در شعر‏های نیما، انواع هنجار‏گریزی­های زبانی، در‏قالب دسته‏بندی‏ای خاص نشان داده شده و طبیعت اطراف شاعر، در ایجاد نوعی خاص از هنجار‏گریزی، بسیار مؤثر بوده است. در‏پی بررسی شعر‏های نیما در‏می‏یابیم که درک برخی شعر‏های او در‏گرو شناخت هنجار‏گریزی­های زبانی است و اگر ابهامی در شعر این شاعر دیده می­شود، ناشی از همین‏نوع هنجار‏گریزی­هاست. نتیجۀ ملموس این مطالعه، دسته‏بندی کلی مهم‏ترین هنجار‏گریزی­های زبانی شعر نیما در‏قالب چهار دستۀ کلی است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Main Types of Linguistic Deviation of Nima's Poem

نویسندگان [English]

  • Amir Abas Azizifar 1
  • Mehdi Nikmanesh 2
1 Head of the Department of Language and Literature, Razi University of Kermanshah
2 Associate Professor and Faculty Member of Persian Language and Literature Department of Alzahra University
چکیده [English]

Language is the most important and conspicuous factor in knowing a poet. That is language and its details determine the specification of a poet’s style. In the literary life of this land we have seen many poets, but among them, the only ones who we focuse on are those who have some innovations in language and linguistic matters.One of the poets who has made language innovations is "Nima" who has been studied by researchers and critics. This research looks at language matters and linguistic elements. The second issue of this study is about norm, deviance from the norm and its examples in Nima’s poetry.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • deviation from the norm
  • Nima yushij
  • literary language
  • language structure

مراجع

- ­اخوان ثالث­، مهدی (1369). عطا و لقای نیما یوشیج. چاپ اول. تهران: بزرگ‏مهر.
- ------------- (1375). بدعت‏ها و بدایع نیما. چاپ اول. تهران: بزرگ‏مهر.
- باقری، مهری (1380). مقدمات زبان‏شناسی. چاپ چهارم. تهران: نشر قطره.
- بیرانوندی، محمد (1385). بررسی و تحلیل زبان‏شناختی شعر نیما با تأکید بر نظریۀ مکتب فرمالیسم. رسالۀ دکتری. دانشگاه تربیت مدرس.
- بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین (1376). تاریخ بیهقی. ج. اول و دوم. تعلیقات منوچهر دانش‏پژوه. چاپ اول. تهران: هیرمند.
- پورنامداریان، تقی (1375). خانه­ام ابری است. چاپ اول. تهران: سروش.
- حقوقی، محمد (1368). شعر و شاعران. چاپ اول. تهران: نگاه.
- حمیدیان، سعید (1381). داستان دگردیسی در شعر نیما. چاپ اول. تهران: نیلوفر.
- خلیلی‏فر، مصطفی (1379). «نیما یوشیج، طبیعت‏گرایی و طبیعت‏سرایی». مجلۀ ادبیات معاصر. س. 2. ش. 2. ص. 35.
- دیچز، دیوید (1365). شیوه­های نقد ادبی. ترجمۀ محمدتقی صدقیانی و غلام‏حسین یوسفی. چاپ اول. تهران: علمی و فرهنگی.
- سارتر، ژان پل (1355). ادبیات چیست. ترجمۀ ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی. چاپ پنجم. تهران: کتاب زمان.
- سجودی، فرزان (1378). «درآمدی بر نشانه‏شناسی شعر». فرهنگ و هنر. س. 2. ش. 3.
- سنگری، محمد‏رضا (1381). «هنجار‏گریزی و فراهنجاری در شعر». مجلۀ آموزش زبان و ادب فارسی. س. 16. ش. 64. صص .5 تا 10.
- شفیعی­کدکنی، محمد‏رضا (1359). ادوار شعر فارسی ­از مشروطیت ­تا سقوط­ سلطنت. چاپ اول. تهران: توس.
- ------------------ (1373). شاعر آینه­ها. چاپ اول. تهران: آگاه.
- ------------------ (1375). موسیقی شعر. چاپ اول. تهران: آگاه.
- شمیسا، سیروس (1376). کلیات سبک‏شناسی. چاپ سوم. تهران: فردوس.
- ---------- (1378). نقد ادبی. چاپ اول. تهران: فردوس.
- ­صالحی‏­­نیا، مریم (1382). «هنجار‏گریزی نوشتاری در شعر امروز». پژوهش‏های ادبی. س. 1. ش. 1.
- صفوی، کوروش (1373). از زبان‏شناسی به ادبیات. تهران: چشمه.
- طاهباز، سیروس (1368). دربارۀ شعر و شاعری. چاپ سوم. تهران: دفتر‏های زمانه.
- عبدالله‏زادۀ برزو، راحله (1390). «هنجار‏گریزی زمانی در شعر اخوان ثالث». رشد آموزش زبان و ادب فارسی. س. 6. ش. 98.
- مختاری، محمد (1379). نیما و شعر امروز. چاپ دوم. تهران: توس و فصل سبز.
- مولوی، جلال‏الدین محمد (1359). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد نیکلسون. چاپ اول. تهران: امیرکبیر.
- ناصح، محمد‏امین (1384). «پژوهش‏های زبان‏شناختی ادبیات معاصر با روی‏کردی به پایان‏نامه‏های تحصیلی». نامۀ فرهنگستان. س. 3. ش. 28.
- نبوی، مهران و بهزاد مهاجر (1376). به‏سوی زبان‏شناسی شعر. چاپ اول. تهران: نشر مرکز.
- نیک‏منش، مهدی (1381). «نگاهی زبان‏شناسانه به شعر نیما». مجموعه‏مقالات همایش نیما‏شناسی. ج. 2. چاپ اول. مازندران: دانشگاه مازندران.
- نیما یوشیج (1363). حرف‏های همسایه. چاپ پنجم. تهران: دنیا.
- ------- (1370). مجموعه‏آثار نیما یوشیج. به‏اهتمام سیروس طاهباز. چاپ اول. تهران: نگاه.
- ------- (1375). ارزش احساسات و پنج مقالۀ دیگر. چاپ سوم. تهران: گوتنبرگ.
- ------- (1380). تعریف و تبصره و یادداشت‏های دیگر. چاپ سوم. تهران: امیرکبیر.
- وحیدیان کامیار، تقی (1381). «کشف یک واقعیت دربارۀ نقش‏های زبان». مجلۀ زبان‏شناسی. سال 17. ش. 2. ص. 23.
- ولک، رنه (1373). تاریخ نقد جدید. ترجمۀ سعید ارباب‏شیرانی. چاپ اول. تهران: نیلوفر.
- ماهنامۀ خاوران (1370). «گونه‏های هنجار‏گریزی در شعر». س. 1. ش. 7 و 8. صص. 115.
 
زبان پژوهی
دوره 6، شماره 10
اردیبهشت 1393
صفحه 121-148

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار