ساخت تعجبی در زبان فارسی: رویکردی کمینه‌گرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه تهران

چکیده

د
ساخت تعجبی در زبان فارسی: رویکردی کمینه­گرا
 
مزدک انوشه[1]
مینا رضوانیان[2]
تاریخ دریافت: 30/11/93
تاریخ تصویب: 21/4/94
 
 
چکیده
در رویکردهای زایشی به دستور زبان و از جمله در برنامۀ کمینه‌گرا، آن اندازه که به جملات پرسشی و پرسش‌واژه‌ها پرداخته شده، از ساخت‌های تعجبیکه با یک تعجب‌واژه ساخته می‌شوند، سخن به ‌میان نیامده است. بر این اساس، مقالۀ حاضر از منظری کمینه‌گرا به بررسی آن دسته از ساخت‌های تعجبی زبان فارسی می‌پردازد که صرفاً با تعجب‌واژۀ «چه» ساخته می‌شوند، و در این روند، می‌کوشد تا نقش دستوری و جایگاه نحوی عنصر تعجبی «چه» را تبیین کند. در بررسی این دسته از جملات، نخست ساخت‌های تعجبی کیفی و کمی از هم بازشناخته می‌شوند و بر نقش دوگانۀ عنصر تعجبی «چه» در این ساخت‌ها تأکید می‌شود. استدلال‌های نحوی و شواهد تجربی نشان می‌دهند که در الگوی نخست تعجب‌واژۀ «چه» در هستۀ گروه معرف می‌نشیند و از جنس معرف‌هایی چون حروف تعریف و اشاری‌ها است. در الگوی دوم، همین عنصر، با معنای تعجبی «چقدر»، در نقش یک قید مقدار یا کمیت‌نما ظاهر می‌شود و بر کمیت وابستۀ خود تأکید می‌ورزد. در ادامه، ضمن اشاره به حرکت اختیاری ساخت‌های تعجبی، انگیزۀ حرکت و جایگاه فرود آنها بر پایۀ آموزه‌های نظری و داده‌های زبانی تبیین می‌شود و در این میان، نشان داده می‌شود که برخلاف حرکت اجباری تعجبی‌های زبان انگلیسی، این سازه‌ها در فارسی به مشخصگر گروه متمم‌ساز جابه‌جا نمی‌شوند، بلکه می‌توانند به انگیزۀ یافتن خوانش نشان‌دار، به مشخصگر یک گروه تأکید ارتقا یابند.
 
واژه‌های کلیدی: ساخت تعجبی، تعجب­واژه، گروه معرف، کمیت‌نما، گروه تأکید
 



[1]  استادیار گروه زبان‌شناسی، دانشگاه تهران (نویسندة مسئول)؛ mazdakanushe@ut.ac.ir


[2]  کارشناس ارشد رشتة زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه تهران؛ mina.rezvaniyan@gmail.com

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Exclamative Constructions in Persian: A Minimalist ‎Approach

نویسندگان [English]

  • Mina Rezvaniyan
  • Mazdak Anoushe
چکیده [English]

In the generative literature much less attention has been paid to the ‎exclamative constructions with an exclamative word than the ‎interrogative ones. This calls for a more detailed analysis of the ‎exclamative constructions, and an attempt will be made within the ‎Minimalist framework to determine the syntactic position occupied by ‎the exclamative word če (what). In this regard, we need to distinguish ‎between two types of exclamative expressions due to the (non-) ‎quantificational nature of the wh-phrase. This involves interpreting the ‎wh-word on the one hand in A-bar position as a Q-adverb and keeping ‎its quantificational force, and on the other hand in the head of a ‎demonstrative phrase (DP) as an indefinite article and giving a non-‎quantificational reading. We will argue that, in addition to this, in ‎Persian the edge feature [EF] on C in an exclamative clause cannot ‎trigger movement of an exclamative expression to spec-C, contrary to ‎what happens in English. Closer examination of a wider range of data, ‎however, reveals that the Persian exclamative wh-phrase may undergo ‎an optional movement to the specifier position of a focus projection ‎which is above the TP, resulting in a well-formed but emphatic ‎interpretation of the exclamative construction.‎

کلیدواژه‌ها [English]

  • Exclamative Construction
  • Exclamative Word
  • Determiner Phrase
  • Quantifier
  • Focus ‎Phrase

مراجع

 
 
انوشه، مزدک (1389).«رویکردی مشخصه‌بنیاد به فرایندهای مبتداسازی و تأکید در زبان فارسی». پژوهش‌های زبانی. 1. صص 28-1.
تاج‌آبادی، فرزانه، ارسلان گلفام و بهروز محمودی بختیاری (1391). «ساخت تعجبی در زبان فارسی». فصلنامۀ جستارهای زبانی. 3(15). صص 21-1.
شفایی، محمود (1363). مبانی علمی دستور زبان فارسی. تهران: مؤسسۀ انتشارات نوین.
شقاقی، ویدا (1386). مبانی صرف. تهران: انتشارات سمت.
ناتل خانلری، پرویز (1351). دستور زبان فارسی. انتشارات توس.
نجفی، ابوالحسن (1358). مبانی زبان­شناسی و کاربرد آن در زبان فارسی. تهران: انتشارات نیلوفر.
وحیدیان کامیار، تقی و غلام‌رضا عمرانی (1382). دستور زبان فارسی (1). تهران: انتشارات سمت.
Abels, K. (2004). "Why Surprise-predicate do not Embed Polar Interrogatives". Linguistische Arbeitsberichte.79. p. 3.
Adger, D. (2003). Core Syntax, a Minimalist Approach. Oxford: Oxford University Press.
Boeckx, C. (2008). Aspects of the Syntax of Agreement. NY: Routledge.
Brandner, E. (2010). "On The Syntax of Verb-Initial Exclamatives". First publ. Studia Linguistica. 1. pp. 81-115.
Castroviejo, E. (2006). A Degree-based Account of Wh-exclamatives. Proceedings of the 11th Sinn und Bedeutung. E. Puig-Waldmuller (ed.). [SuB11]. pp. 134-140.
Cinque, G. (1999). Adverbs and Functional Heads,a Cross-linguistic Perspective. NY: Oxford University Press.
Elliot, D. (1974). "Toward a Grammar of Exclamations". Foundations of Language. 11. pp. 231- 246.
Emonds, J. (2006). "Adjectival Passives: The Construction in the Iron Mask". The Blackwell Companion to Syntax. M. Everaert & H. V. Riemsdijk (eds.). Oxford: Blackwell Publishing. I. pp. 16-60.
Grimshaw, J. (1979). "Complement Selection and the Lexicon". Linguistics Inquiry.10. 2. pp. 279-326.
Hornstein, N. (2009). A Theory of Syntax. Cambridge: Cambridge University Press.
Hornstein, N., J. Nunes & K. K. Grohmann (2005). Understanding Minimalism. Cambridge: Cambridge University Press.
Karimi, S. (2005). A Minimalist Approach to Scrambling: Evidence from Persian. Berlin: Mouton de Gruyter.
Nouwen, R. & A. Chernilovskaya (2013). "Wh-exclamatives with or without Scales". Proceedings of the 20th Amsterdam Colloquium. ILLC. M. Aloni (ed.). Amesterdam. pp. 58-113.
Ono, H. & T. Fujii (2006). "English WH-exclamatives and the Role of T-to-C in WH-clauses". University of Maryland Working Papers in Linguistics. N. Kazanina, U. Minai, P. Monahan & H. Taylor (eds.). College Park, MD: UMWPiL. 14. pp. 163-187.
Radford, A. (2009). Analysing English Sentences: A Minimalist Approach. Cambridge: Cambridge University Press.
Roberts, I. (2001). "Head Movement". The Handbook of Contemporary Syntactic Theory. M. Baltin & Ch. Collins (eds.).  Oxford: Blackwell Publishing. pp. 113-147.
Rizzi, L. (1997)." The Fine Structure of the Left Periphery". Elements of Grammar.  L. Haegeman (ed.). Kluwer: Dordrecht. pp. 281-337. 
Zanuttini, R. & P. Portner (2003). "Exclamative Clauses: At the Syntax Semantics Interface". Language. 79. pp. 39-81.
 
 
زبان پژوهی
دوره 9، شماره 23
تیر 1396
صفحه 27-51

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار