بررسی کارآمدی الگوی برمن در ارزیابی ترجمه قرآن؛ مورد مطالعه گرایش منطقی سازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تخصصی زبان و ادبیات عربی، دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، هیأت علمی دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، هیأت علمی دانشگاه تهران

3 استادیار مطالعات ترجمه عربی، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران

چکیده

ترجمة قرآن، به عنوان حساس‌ترین متنِ مقدس، نیاز به ارزیابیِ دقیق دارد. ارزیابیِ نظام‌مند، باید بر پایة نظریه‌ها و الگوهای علمی انجام پذیرد. نظریه‌پردازانِ ترجمه، الگوهای مختلفی برای ارزیابی ترجمه ارائه داده‌اند. در این میان، الگویِ ارزیابیِ ترجمة آنتوان برمن (Berman, 2010) که بر حفظِ اصالتِ متنِ مبدأ و پرهیز از ایجاد تغییر در ترجمه تأکید دارد، برای ارزیابی ترجمة مبدأمدارِ رضایی اصفهانی (Rezaee Isfahani, 2005) از قرآن کریم انتخاب شده‌است. برمن (Berman, 2010) با بیان سیزده گرایش ریخت‌شکنانه در ترجمه، به تحلیل منفی ترجمه‌های قوم‌مدار می‌پردازد. وی تأکید می‌کند که این الگو باید با تحلیل مثبت به وسیلة مترجم‌های دیگر کامل شود. مقاله حاضر، با هدف بررسی میزان کارآمدی الگوی برمن (Berman, 2010) در ارزیابی ترجمة قرآن، گرایش منطقی‌سازی را در ترجمة رضایی اصفهانی (Rezaee Isfahani, 2005) مورد بررسی قرار می‌دهد. این پژوهش، نشان می‌دهد که منطقی‌سازی در ترجمه گاه اجباری و گاه اختیاری است. منطقی‌سازی اختیاری، در تحلیل منفی و پرهیز از آن در تحلیل مثبت جای می‌گیرد. هر چند، منطقی‌سازی اجباری باید به عنوان تبصره‌ای در به‌کارگیری الگوی برمن (Berman, 2010) در ارزیابی ترجمة قرآن در نظر گرفته شود. عاملِ منطقی‌سازی اجباری را در ترجمة قرآن کریم می‌توان در ناخوش‌ساخت شدن ترجمة فارسی، تفاوت در چگونگی نشان‌داری سازه‌های دو زبان و خدمت واژه به معنا در زبان قرآن جستجو کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of the Efficiency of Berman's Model in the Assessment of Qur'an Translation; A case study of Rationalization tendency

نویسندگان [English]

  • Shahriar Niazi 1
  • Javad Asghari 2
  • Ensiye Sadat Hashemi 3
1 PhD in Arabic Language and Literature, Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Tehran University
2 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Tehran University
3 Assistant Professor of Arabic Translation Studies, Department of Arabic Language and Literature, University of Tehran
چکیده [English]

Translation of the Qur'an as the most sensitive text needs to be accurately assessed. Reviewing and evaluating the Holy Qur'an's translation have been the subject to different books and articles for many years, but these reviews are often empirical and do not follow any special theoretical basis or pattern. Translation theorists have presented different models for evaluating translation, but there has not been a rigorous scientific model for evaluating translation from Arabic to Persian, and in particular, translating the Holy Qur'an so far. Systematic evaluation should be based on scientific theories and models. The focus of the present paper for evaluating Rezaee Isfahani’s ST-oriented translation is on five surahs of the Holy Qur'an, based on Antoine Bremen's translation assessment model, which emphasizes the maintenance of the nobility of the ST and avoidance of alteration in translation.
According to Berman's explanation, translation is the “trial of the foreign”. To create a sense of familiarity with the foreign text, it will construct a relationship between the “self-same” and the foreign. Again, it is a trial of the foreign since the root of the foreign work is its language ground. In Berman's word, this trial, often an exile, can also exhibit the most singular power of the translating act: to reveal the foreign work’s most original kernel, its most deeply buried, most self-same, but equally the most ‘distant’ from itself. Therefore, he attends to inspect the system of textual deformation that operates in all translations to prevent them from being a “trial of the foreign” and called this the analytic of translation. As he claims the analysis to be provisional, he strongly believes that it requires additional inputs from other “domains”. Deforming tendencies interfere in the domain of literary prose. Language-based cosmos is in some aspects shapeless, which has generally been described negatively. Negative analytic should be considered through its positive counterpart.
By presenting 13 deforming tendencies in translation, Burman proposes the negative analytic for ethnocentric, annexationist, and hypertextual translations. He also stresses that a positive counterpart by other translators should extend this analysis. To study the effectiveness of Berman's model in the evaluation of the Qur'an translation, this paper renders an analysis to the rationalism of Rezaee Isfahani’s translation. Rezaee Isfahani introduces his method of translation as “sentence for sentence” rather than “word for word” and free. The priority in his translation is precision and it follows certain interpretive, theological, lexical, and literary principles. Another important notion, which we faced with, is rationalization that is concerned with syntactical structures of the original, starting with punctuation. Rationalization recomposes sentences and the sequence of sentences, rearranging them according to a certain idea of discursive order and destroys the element of the drive towards concreteness in prose. Generally, rationalization deforms the original by reversing its basic tendency.
This paper attends to the positive and negative analytic of data. In positive analytic, the translator's success and failure in the case of avoiding rationalization will be evaluated against other translators.According to Berman, positive analytic will construct a kind of anti-system the purpose of which is impoverishing or limiting the deformation of negative tendencies.In negative analytic, on the other hand, the cases in which the translator has used rationalization will be studied and it will be determined if it is possible to avoid rationalization or not after comparing the translation with other translations and text analytics.
This study also shows that rationalization is both compulsory and optional. Optional rationalization should be used in negative analytic while it should be avoided in positive analytic. Optional refers to unnecessary changes that are related to the translator's style and preferences. Compulsory rationalization, on the other hand, should be considered as a supplement in using the Bremen’s model to evaluate the translation of the Qur'an. Compulsory refers to the change of grammatical categories and meaning when it is necessary, and it is related to the differences between the two languages.
The cause of compulsory rationalization in the translation of the Qur'an can be searched in three sources. The first one is the probable oddness of the translated text owing to the lack of similar structures in TL which lead to literal translation. However, the absolute avoidance of rationalization in translation from Arabic to Persian is not possible due to fundamental differences between the two languages. This problem is minimized in the languages of the same family. The second factor is rooted in the language of Qur'an. The Arabic language is much more widespread than the Arabic grammar, and the Quran is revealed in the Arabic language, not Arabic grammar. On the other hand, some Qur'anic scholars believe that the language of the Qur'an uses the word for the sake of meaning and rationalization is in conflict with these principles. The third point is to pay attention to the cause of displacement in recognizing the necessity or unnecessary maintenance of displacement of Quranic expressions. The displacements caused by the differences between the two languages constitute unmarked information structure and do not harm the translation. However, the stylistic and rhetorical displacements that constitute the marked information structures must be preserved in translation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Translation Evaluation Model
  • Antoine Burman
  • Rezaee Isfahani
  • Rationalization
  • Positive Analytic
  • Negative Analytic
ابن عاشور، محمد بن طاهر (بی‌تا). التحریر و التنویر. بی‌جا: بی‌نا.
احمدی، محمدرحیم (1392). «آنتوان برمن و نظریة «گرایش‌های ریخت‌شکنانه»: معرفی و بررسی قابلیت کاربرد آن در نقد ترجمه». نقد زبان و ادبیات خارجی. دورة 5. شمارة 10. صص 1-21.
اسودی، علی و خدیجه احمدی‌بیغش (1399). «ارزیابی حُسن تعابیر قرآنی در برخی از ترجمه‌های فارسی بر اساس مدل کارمن گارسس». زبان‌پژوهی. دورة 12. شمارة 34. صص 27-46.
افضلی، علی و عطیه یوسفی (1395). «نقد و بررسی ترجمة عربی گلستان سعدی بر اساس نظریة آنتوان برمن (مطالعة موردی کتاب الجُلستان الفارسی اثر جبرائیل المخلّع)». پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی. دورة 6. شمارة . صص 61-84.
العزب، محمود (2006). اشکالیات ترجمه معانی القرآن. قاهره: نهضه مصر.
امیری‌فر، محمد، کبری روشنفکر، خلیل پروینی و عالیه زعفران‌لو (1396). «خطاهای ترجمه در باهم‌آیی‌های قرآنی با تکیه بر دیدگاه‌های نیومارک، بیکر و لارسون». پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی. دورة 7. شمارة 16. صص 61-86.
امینی، بنت‌الهدی (1388). ترجمة مقدمه و دو فصل نخست از ترجمه و لفظ یا مهمان سرایی در دوردست اثر آنتوان برمن و تحلیل و بررسی پیکرة مطالعاتی . پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید بهشتی.
جرجانی، عبدالقاهر (2001). دلائل الإعجاز فی علم المعانی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
حسّان، تمام (1993). البیان فی روائع القرآن. قاهره: عالم الکتب.
دلشاد، شهرام، سید مهدی مسبوق و مقصود بخشش (1394). «نقد و بررسی ترجمة شهیدی از نهج‌البلاغه بر اساس نظریة «گرایش‌های ریخت‌شکنانه» آنتوان برمن». مطالعات ترجمه قرآن و حدیث. دورة 2. شمارة 4. صص 99-120.
رحیمی خویگانی، محمد (1396). «نقد واژگانی ترجمه موسوی گرمارودی از قرآن کریم (با تکیه بر سطح معنایی_ لغوی گارسس)». مطالعات ترجمه قرآن و حدیث. دورة 4. شمارة 7. صص 69-94.
رضایی‌اصفهانی، محمدعلی (1383). تفسیر قرآن. شهید غلام‌علی همایی، حسین شیرافکن، محمد امینی، محسن اسماعیلی، محسن ملاکاظمی و محمدرضا احمدی. اصفهان: مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه.
زند وکیلی، محمد تقی و محمدحسن امرایی (1396). «ارزیابی مقایسه‌ای انسجام در سوره طارق و ترجمه آن از محمدمهدی فولادوند از دیدگاه نظریه هالیدی و حسن». مطالعات ترجمه قرآن و حدیث. دورة 4. شمارة 7. صص 1-36.
سیوطی، جلال‌الدین (2001). الإتقان فی علوم القرآن. بیروت: دارالکتب العربی.
فرشیدورد، خسرو (1354). «تأکید و قصر در زبان و ادب فارسی». گوهر شهریور. شمارة 30. صص 488-492.
فرهادی محمد، سید محمود میرزایی الحسینی و علی نظری (1396). «نقد و بررسی اطناب و توضیح در ترجمة صحیفه سجادیه بر اساس نظریة آنتوان برمن (مطالعة موردی: ترجمة انصاریان)». پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی. دورة 7. شمارة 17. صص 31-54. 
قلی‌زاده، حیدر (1379). «مفعول مطلق و معادل ساختاری آن (بر اساس ساختار زبانی قرآن کریم)». بینات. دورة 7. شمارة 26. صص 90-107. 
مسبوق، سید مهدی و ابوذر گلزار خجسته (1396). «واکاوی ترجمه پورعبادی از حکمت‌های رضوی بر اساس سیستم تحریف متن آنتوان برمن». فصلنامه فرهنگ رضوی. دورة 5. شمارة 19. صص 105-122. 
مسبوق، سید مهدی و علی‌حسین غلامی(1396). «روش‌شناسی برگردان تصویرهای استعاری صحنه‌های قیامت در قرآن بر اساس الگوی نیومارک». پژوهش‌های ادبی قرآنی. دورة 5. شمارة 2. صص 123-151. 
مغربی، احمدبن محمدبن یعقوب (بی‌تا). مواهب الفتاح فی شرح تلخیص المفتاح. بیروت: دارالکتب العلمیه.
مهدی‌پور، فاطمه (1389). «نظری بر روند پیدایش نظریه‌های ترجمه و بررسی سیستم تحریف متن از نظر آنتوان برمن». کتاب ماه ادبیات. دورة 4. شمارة 41. صص 57-63. 
ندا، طه (1383). ادبیات تطبیقی. هادی نظری منظم. تهران: نی.
النشرتی، حمزه عبدالله (1985). الرابط وأثره فی التراکیب العربیه. مدینه: الجامعه الاسلامیه بالمدینه المنوره.
نیازی، شهریار و زینب قاسمی‌اصل (1397). الگوهای ارزیابی ترجمه (با تکیه بر زبان عربی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
نرم افزار جامع‌التفاسیر (1394). نسخة 3. Retrieved from <https://www.noorsoft.org/fa/software/View/12636/3>
References
Afzali, A., & Yusefi, A. (2016). The study of Arabic translation of Saadi's Golestan based on Antoine Berman's theory; a case study of Jolestan of Jibraeil Al-Mokhalla. Translation Researches in the Arabic Language and Literature, 6(14), 84-61[In Persian].
Ahmadi, M. (2014). An Introduction to the «Deconstructive trends of Antoine Berman» and the prospect of its application in translation assessment. Critical Language & Literary Studies, 10 (68), 1-21 [In Persian].
Al-Azab, M. (2006). Ishkaliyyat Tarjamat Maani al-Qur’an. Cairo: Nahdet Misr.
Al-Jurjani, A. (2001). Dalā’il al-Iʿjaz. Beirut:Dar Al-Kotob Al-Ilmiyah [In Arabic].
Al-Maghrebi, A. (n. d.), Mawahib al-fattah bi-sharh Talkhis al-Miftah. Beirut: Dar Al-Kotob Al-Ilmiyah [In Arabic].
Al-Nashrati, H. (1985). The connector and its influence on Arabic structures. Madinah: Islamic University of Madinah.
Al-Suyuti, J. (2001). Al-Itqan fi ‘Ulum Al-Qur’an. Beirut: Dar Alkitab Alarabi [In Arabic].
Amini, B. (2010). La traduction de l'introduction et deux premiers chapitres du livre La Traduction et la lettre ou l'auberge du lointain, d'Antoine Berman Et l'analyse de certains problemes de traduction (Master’s thesis). Shahid Beheshti University, Tehran, Iran [In Persian].
Amirifar, M. & K. Roshanfekr, K. Parvini, and A. Kordzafaranlou. (2017). Aspects of syntactic ambiguity in Arabic language and their impacts on the translation of the Holy Quran. Translation Researches in the Arabic Language and Literature, 7 (16), 61-86 [In Persian].
Aswadi, A. & K. Ahmadi Byghsh. (2018). Evaluation of good Qur’anic interpretation, in Persian translation based on the Carmen Garces model. Zabanpazhuhi, 12 (34), 46-27 [In Persian].
Berman, A. (2004). Translation and the Trials of the Foreign. (L. Venuti, Trans.). London and New York: Taylor & Francis Group.
Berman, A. (2010). La Traduction et la Lettre ou l'auberge du lointain. (E. Khattabi, Trans.). Beirut: Arab Organization for Translation.
Delshad, Sh. & Masbugh, S.M., & Bakhshesh, M. (2016). A critical evaluation of Nahj al-Balagha translation by Shahidi based on Antoine Berman’s “deforming tendencies”. Translation Studies of Quran and Hadith, 4(2), 99-120 [In Persian].
Farshidvard, Kh. (1975). Emphasis and Specification in Persian Language and Literature. Gohare Shahrivar, (30), 488-492 [In Persian].
Farhadi, M., Mirza al-Hosseini, M. & Nazari, A. (2017). Review of verbosity and description in the Sahifeh Sajjadieh translation according to Antoine Berman theory (case study: Ansaryan’s translation)|. Translation Researches in the Arabic Language and Literature, 7(17), 54-31 [In Persian].
Garces, C.V. (1994). A methodological proposal for the assessment of translated literary works. Babel, 40, 77-101.
Gholizadeh, H. (2000). Maf’ul Mutlagh and its structural equivalence (based on the linguistic structure of the Holy Qur’an. Bayyinat, (26), 90-107 [In Persian].
Hatim, B., & Munday, J. (2014), Translation: an advanced recource book. (M. Jaber, Trans.). Tehran: SAMT [In Persian].
Hassan, T. (1993). Al-Bayan fi Rawa’I’ al-Qur’an. Cairo: Alam al Kotob [In Arabic].
Ibn Ashur, M. (n. d.), Al-Tahrir wa’l-Tanwir. (s. l.): (s. n.) [In Arabic].
Masboogh, S. M., & Gholami, A. (2017). A Methodology of translations of metaphorical images of the scenes of the day of judgment in the Qur'an based on Newmark's model. Literary Quranic Researches, 5(2), 123-151[In Persian].
Masboogh, S.M., & Gholzarkhojasteh, A. (2017). An investigation of the Pour Ebadi's translation of the Razavi's wisdom based on the theory of Antoine Burman, "deforming tendencies".  Journal of Razavi Culture, 5(19), 105-122 [In Persian].
Mahdipoor, F. (2010). An overview of the appearance of translation theories and studying of the deforming system of Antoine Berman. Book of the Month: Literature, (41), 57-63 [In Persian].
Munday, J. (2010). Introducing translation studies: theories and applications. (E. Sotoudehnama & F. Haghbin, Trans.) Tehran: Elm [In Persian].
Niazi, Sh. & Ghasemi Asl, Z. (2018). Translation assessment models based on Arabic language. Tehran: University of Tehran [In Persian].
Nida, T. (2004). Al-adab al-muqaran. (H. Nazari Monazam, Trans.). Tehran: Ney [In Persian].
Noor Comprehensive Commentary. (2013) Collection 3, multimedia encyclopedia of the Holy Qur’an. Retrieved from <https://www.noorsoft.org/fa/software/View/12636/3> [In Persian].
Rahimi Khovaygani, M. (2017). The lexical critique of Mousavi Garmaroudi's translation of the Holy Qur'an (Relying on the lexical semantic theory of Garces). Translation Studies of Quran and Hadith, 4(7), 69-94 [In Persian].
Rezae Isfahani, M. (2005), Qur’an al-karim translation. (Gh. Adel, H. Shirafkan, M. Amini, M. Esmaeili, M. Mollakazemi, M. R. Ahmadi, Trans.). Isfahan: Computer Research Center of Ghaemiyeh[In Persian].
Zandvakili, M., & Amraei, M. (2017). A comparative evaluation of elements of cohesion in the Surah At-Tariq and its translation from Mohammad Mahdi Fouladvand: from the perspective of the Holliday and Hassan theory (1985). Translation Studies of Quran and Hadith, 4(7), 1-36 [In Persian].