نگاهی صرفی- آوایی به التقای واکه‌ای در فارسی گفتاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا

2 گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا

3 گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

بسیاری از آثار موجود در حوزه واج و آواشناسی، ساخت هجای زبان فارسی را به صورت CV(C(C)) در نظر گرفته‌اند. در نظر گرفتن چنین ساختی برای زبان فارسی، به این معناست که اولاً در زبان فارسی هیچ هجایی با واکه آغاز نمی‌شود و دوماً در زبان فارسی توالی واکه‌ها امکان‌پذیر نیست. این جستار، با هدف بررسی امکان التقای واکه‌ای در گفتار محاوره‌ای، سریع و پیوسته و همچنین واکاوی تأثیر عناصر صرفی (به طور خاص واژه­ بست­ها) ­بر میزان و چگونگی بروز التقای واکه‌ای انجام شد. به این منظور، ۱۵۰۰ داده گفتاری که دربرگیرنده (۵ واکه (۱)* ۶واکه (۲)* ۵ محیط [۴ محیط پی‌بستی + e معرفه]* ۱۰ گویشور) بودند، ضبط شدند. سپس این داده‌ها، با استفاده از نرم‌افزار پرات ویرایش ۱۹. ۰. ۶ مورد تجزیه و تحلیل صوت‌شناختی قرار‌گرفتند. نگارندگان با تکیه بر یافته‌های بهدست‌آمده از تحلیل‌های صوت‌شناختیِ پی‌بست‌های واکه‌ای بر این باورند که از نظر آوایی می‌توان الگوی VC را نیز برای ساخت هجایی زبان فارسی مفروض دانست. همچنین در مواردی که با التقای واکه‌ها روبه‌رو هستیم، در ۷۳/۵۵ درصد موارد هیچ‌گونه همخوان میانجی‌ای میان دو واکه درج‌ نشده‌است. در ۲۷/۴۴ درصد موارد نوع همخوان میانجی درج‌شده وابسته به شرایط آوایی و صرفی واژه میزبان و پی‌بست اضافه‌شده به آن واژه است. علاوه بر این،‌ میزان درج همخوان میانجی در دو پی‌بست واکه‌ای o (عطف) و o (کوتاه شده را) که تلفظ یکسانی دارند، نمایانگر تأثیر شرایط صرفی و واجی پی‌بست‌های واکه‌ای بر نوع و میزان رخداد التقای واکه‌ای است.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Morphophonetic Approach to Hiatus in Spoken Persian Language

نویسندگان [English]

  • Fariba Ghatreh 1
  • Maral Asiaee 2
  • Saeed Rahandaz 3
1 Assistant Professor department of linguistics, faculty of literature, Alzahra University
2 Department of linguistics, faculty of literature, Alzahra University
3 Department of Linguistics, Faculty of Literature, Bu Ali Sina University
چکیده [English]

Many studies in phonology and phonetics have considered a CV(C(C)) pattern for Persian syllable structure. Considering such pattern means that first, no syllable begins with a vowel in Persian and second, no two vowels can be said to be in hiatus (occur in adjacent syllables). But it seems that the situation is different in spoken mode. This article aims to study the possibility of occurrence of two vowels in adjacent syllables together, in continuous spoken Persian language. It also explores the effect of morphological elements (namely the clitics) on the degree and manner of occurrence and non-occurrence of hiatus in 1500 spoken data from Persian. To do so, we recorded the speech of 5 men and 5 women, all of whom are native Persian speakers. Their age ranges between 20 to 33, with the mean of 28.2 and a standard deviation of ±4.28. A set of data consisting of Vowel Context (No. 1)* Morphological Context* Vowel Context (No. 2) were presented to the speakers in form of 150 sentences. In Vowel Context (No. 1), we have words which end in an open syllable; since no word ends in /a/ in Persian, we only considered five vowels to end the words with (i.e. /i/, /e/, /u/, /o/ & /ɑ/). Vocalic Enclitics include /i/ as the indefinite marker in Persian, /o/ as a conjunction, /o/ which is the short form of “ra” that is an object marker in Persian and /e/ as a genitive marker. Apart from these enclitics, we also added /e/ as the definite marker which is an affix, to be able to compare two homophonous sounds with different morphological roles; thus, we have 5 environments here (4 clitics and 1 affix). Vowel Context (No. 2) consists of words which start with a vowel; all six Persian vowels can be used at the onset of a syllable. Thus, the 150 sentences were made combining 5 vowels (Vowel context No. 1) * 5 Morphological Contexts (4 enclitics + 1 affix)* and 6 vowels (Vowel Context No. 2). The speakers were asked to read each sentence loud and in their natural voice. The data were recorded in a soundproof room, at Alzahra Phonetics Laboratory. After doing the segmentation of the recorded voices, we analyzed them acoustically using PRAAT 6.0.19. The statistical analysis of the results was done by SPSS version 21. To test our hypothesis that the type of enclitic has an effect on the occurrence the hiatus, we examined two homophonous enclitics: /o/ as the conjunction marker and /o/ as the short form of ra which is an object marker in Persian. A chi-square test was performed to examine the relation between the type of enclitics and occurrence of hiatus. The relationship between these variables was significant, X2 (1, N = 600) = 4.275, p < .05. Based on the result of the study, hiatus will occur more if the enclitic is /o/ as the short form of “ra” ϕ= .84, p < .05.
We also studied two other homophonous elements with two different morphological categories: one is /e/ as the genitive case marker which is an enclitic; the other, is /e/ as the definitive marker which is an affix. Comparing these two morphologically different elements give us the opportunity to see how effective the morphological categories of elements are in the occurrence of hiatus. A chi-square test was done to investigate the relation between the type of morphological elements and occurrence of hiatus. The relationship between these variables was not significant in Vowel Context No. 1, X2 (1, N = 600) = 1.113, p < .05. However, the difference between these two morphological categories was significant in Vowel Context No. 2, X2 (1, N = 600) = 4.127, p < .05. Based on the result of the study, hiatus will occur more if the morphological element is the genitive case marker /e/, ϕ= .83, p < .05.
Based on the results of the acoustic analysis of vocalic enclitics, we believe that VC pattern can also be postulated for Persian syllable structure. Moreover, in 55.73% of the occurrence of two vowels in adjacent syllables, no linking consonant was inserted. In the remaining 44.27% of the data, the type of consonants inserted inter-vocalically was dependent on the phonetic and morphological conditions of the final vowel of the host word and the vocalic enclitic. Besides, the difference between the degrees of linking –consonant – insertion emphasizes the effect of morphological and phonological conditions of vocalic enclitics on the type and degree of occurrence of hiatus.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Vocalic enclitics
  • Hiatus
  • Syllabification
  • Spoken Persian language
  • Morphological elements
استاجی، اعظم، مجتبی نامور فرگی و سریرا کرامتی یزدی (۱۳۸۹). «تحلیل آکوستیکی همخوان انسدادی چاکنایی و بررسی امکان وجود دو واکه پیایی در دو هجای متوالی در گفتار سریع و پیوسته در زبان فارسی». پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، دورة ۱. شمارة ۴. صص ۲۷-۵۱.
پرمون، یداله (۱۳۸۰). نظام آوایی فارسی محاوره‌ای امروز: رویکردی زایشی، وزنی (عروضی) و واژگانی. رسالة دکتری. دانشگاه تربیت مدرس.
ثمره، یدالله (۱۳۵۰). «ساختمان واجی وند در زبان فارسی». مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. دورة ۲. شمارة ۷۷. صص ۲۹-۳۸.
ثمره، یدالله (۱۳۸۳). آواشناسی زبان فارسی: آواها و ساخت آوایی هجا. چ 5. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
جم، بشیر (۱۳۹۴). «راه‌کار‌های برطرف کردن التقای واکه‌ها در زبان فارسی». مجلة‌زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان دانشگاه فردوسی مشهد. دورة ۷. شمارة ۱۲. صص ۷۹- ۱۰۰.
شقاقی، ویدا (۱۳۷۸). «بررسی التقای مصوت‌ها در زبان فارسی؛ تکواژ میانجی یا واج میانجی؟».  متن پژوهی ادبی (زبان و ادب سابق)، دورة ۴. شمارة 9 و 10. صص ۱-۱۴.
شقاقی، ویدا (۱۳۸۹). مبانی صرف. چ 3. تهران: سمت.
صادقی، علی اشرف (۱۳۶۵). «التقای مصوت‌ها و مسأله صامت میانجی». زبان‌شناسی. دورة ۳. شمارة ۲. صص 3-22.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه،  فرزانه تاج­آبادی، زهرا اسماعیلی متین و سارا خوردبین (۱۳۹۵). «واج­آرایی کلمات فارسی با ساخت هجایی (C)V.CVC(C) ». جستارهای زبانی. دورة ۷. شمارة ۱. صص ۸۱-۱۰۷.
مدرسی قوامی،‌ گلناز (۱۳۹۴). فرهنگ توصیفی آواشناسی و واج‌شناسی. تهران: نشر علمی.
مشکوۃ­الدینی، مهدی (۱۳۶۴). ساخت آوایی زبان: بحثی درباره صداهای زبان و نظام آن. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
نجفی، ابوالحسن (۱۳۷۵). مبانی زبان فارسی. تهران: نیلوفر.
 
References
Crystal, D. (2008). A dictionary of linguistics and phonetics (6th ed.). Malden, MA: Blackwell publishing.
Estaji, A., Namvar Faragi, M., & Kerami Yazdi, S. (2011). An acoustic analysis of glottal stop and studying the possibility of occurrence of two consecutive vowels in two adjacent syllables in fast and continuous speech in Persian language. Language Related Research, 1(4), 27-51 [In Persian].
Hayes, B. (2009). Introductory phonology. Oxford: Wiley-Blackwell.
Jam, B. (2015). Hiatus resolution strategies in Persian. Journal of Linguistics and Khorasan Dialects, 7(12), 79-100 [In Persian].
Kenstowicz, M. (1994). Phonology in generative grammar. Oxford: Blackwell Publishers.
Kord-e Zafaranlu Kambouziya, A., Tajabadi, F., Esmailimatin, Z., & Khordbin, S. (2016). Phonotactics of Persian words with the syllable structure (C)V.CVC(C). Language Related Research, 7(1), 81-107 [In Persian].
Kramsky, J. (1939). A study in the phonology of Persian. Archiv Orienta'lni', 11-12, 66-83.
Majidi, M. R. (1986). Strukturelle Grammatic des Neupersischen, I: Phonologie. Hamburg: Helmut Buske Verlag.
Meshkat Al- Dini, M. (1985). Phonetic structure of language: a discussion about sound system of language. Mashhad: Ferdowsi University of Mashhad Press (FUM Press) [In Persian].
Modarresi Ghavami, G. (2015). Descriptive glossary of phonetics and phonology. Tehran: Elmi [In Persian].
Najafi, A. (1996). Principles of Persian language. Tehran: Niloufar [In Persian].
Nye, G. E. (1954). The Phonemes and Morphemes of Modern Persian (PhD dissertation). University of Michigan, Ann Arbor, Michigan, USA.
Parmoon, Y. (2001). The phonetic system of modern spoken Persian: a generative, metrical, lexical approach (PhD dissertation). Tarbiat Modarres Univesity, Tehran, Iran [In Persian].
Sadeghi, A. A. (1986). Vowels adjacency and the mediating consonant. Journal of Linguistics, 3(2), 3-22 [In Persian].
Samareh, Y. (1972). Phonological structure of affix in Persian language. Journal of the faculty of Literature and Humanities, 2(77), 29-38 [In Persian].
Samareh, Y. (2004). Phonetics of Persian language: sounds and phonetic structure of syllable (5th ed.). Tehran: Institute for University publication [In Persian].
Shaghaghi, V. (2000). Check conjunction vowels in Persian language, morphology mediator or mediators phoneme? Literary text research, 4(9-10), 1-14 [In Persian]. doi: 10.22054/LTR.2000.6203.
Shaghaghi, V. (2010). Principals of morphology (3rd ed.). Tehran: SAMT [In Persian].
Trask, R. L. (1996). A dictionary of phonetics and phonology. London: Routledge.
Whitney, W. D. (1889). Sanskrit grammar (2nd ed.). Cambridge, MA: Harvard University Press.