تحلیلی شناختی از مفهوم سازی «خشم الهی» در حوزه دنیا در قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تخصصی زبان‌شناسی، دانشیار گروه زبان‌های خارجی، هیأت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان

2 پژوهشگر پسادکتری رشته علوم قران و حدیث، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهرا

3 دانش‌آموختة دکترای تخصصی زبان‌شناسی، دانشگاه تهران

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی شیوۀ مفهوم­ سازی خشم و عذاب الهی در قرآن کریم می­پردازد. به این ­منظور، نخست، آیه‌های دربرگیرندة مفهوم‌های مورد نظر گرد­آوری شدند و سپس از جنبة حوزه­ های مبدأ و نیز مرحله‌ها و سناریوی خشم مورد بررسی قرارگرفتند. هدف از این بررسی، یافتن تناظرهای قابلِ درک برای انسان در قرآن کریم است. مبنای این تناظر، شیوۀ مفهوم‌سازی خشم و الگوی حاکم بر آن در حالت‌های گوناگون انسانی، مدلِ کووچش (Kövecses, 1986) است. از یافته‌های این بررسی می­توان به مفهوم ­سازی خشم در قرآن کریم با استفاده از حوزه‌های مبدأ «آتش»، «بلا و خسران»، «حیوان»، «مادۀ خوراکیِ­ تلخ و گزنده»، «تاریکی و ظلمت» و «فاصله» اشاره نمود که شباهت چشم‌گیری با حوزه‌های مبدأ خشمِ انسانی دارد. این شباهت­ها با توجه به ماهیّت متفاوت خشم در خداوند و بشر، از آن ­جهت اهمیّت دارد که سازوکارهای کلام قرآنی را در انتقال پیام الهی به مخاطب بشری نشان می­دهد. به­ بیان دیگر، در راستایِ بعد هدایت­ گری و اهمیّت انتقال پیام الهی به مخاطب انسانی، خداوند از کلامی برای ارتباط با انسان بهره می‌برد که برای گونة بشری ملموس و مأنوس بوده و حقیقت‌های معنوی و واقعیت‌های انتزاعی را با بهره‌گیری از مفاهیم عینی و تجربی به او منتقل می ­نماید تا برای مخاطب خود درک‌پذیرتر باشد. همچنین، با توجه آیه‌ها و مستندات قرآنی الگوی خشم خداوند با سناریوی خشمِ انسانی تفاوت داشته و مشتمل بر سه مرحلۀ بینش و هدایت، هشدار و اخطار و در مرحلۀ آخر عقاب است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Cognitive Analysis of the Concepts of “Divine Anger and worldly Punishment” in the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • Azadeh Sharifi moghadam 1
  • Fatemeh Habibi 2
  • Mahieh Eshaghi 3
1 PhD in Linguistics, Associate Professor, Shahid Bahonar University of Kerman
2 Postdoctoral Researcher in Quranic and Hadith Sciences, Al-Zahra University
3 PhD in linguistics, Tehran University
چکیده [English]

There are many verses in the Holy Qur'an that are related to God’s wrath toward man. The frequency of these verses which are presented in different grammatical forms and meanings implies the importance of this divine message which is to be transferred to the human. Undoubtedly, God’s wrath is quite different from human anger in nature. However, a man knows the concepts that he has experienced himself and this includes emotions like anger. According to cognitive linguists, metaphor is a way of converting abstract concepts (namely the source domains) to concrete concepts (namely the target domains). This study seeks to answer the following questions:1.How does the concept of divine anger is conceptualized in the Holy Quran?  2.What are the target domains? 3.What are the differences between the prototype scenario in God and a man?
The theoretical framework used in this study is Kovecses’s (1986) theory of human anger. His model includes a list of source domains that are mapped onto the target domain of anger as well as the scenario of anger. The source domains are: A) “anger is fire/heat” as the central metaphor. The major metaphors are: B) Anger is insanity. C) Anger is a dangerous animal. D) Anger is an opponent (in a struggle). E) Anger is a burden.
F) Anger is trespassing. More metaphors are “existence are pressure” and “body is the container of feeling”. The scenario of anger which is called “prototype scenario” include the following stages:an offending event, anger, control, loss of control, an act of retribution.                                                                                        
Cognitive linguistics was introduced by the publication of the book “Metaphors We Live by” by Lakoff and Johnson in the '80s. This approach made fundamental changes in the study and analysis of metaphor that has remained unchanged since Aristotle. The new approach quickly replaced the classic one and it soon attracted many researchers. The term ‘conceptual metaphor’ is well known among Iranian researchers and a significant number of works can be found in this area. As an illustration, Hooshagi & Seyfiporgu (2009) studied the most frequent source domains in the Holy Quran and listed them. Ghaeminiya (2009) also analyzes the conceptual metaphors used in the Holy Quran, believing that cognitive theory has an impact on understanding the Qur'anic verses. Pourebrahim (2009) lists the types of conceptual metaphors in the first half of the Qur'an (15 parts).Veysi & Ouraki (2015) analyze metaphorical structures in the holy Quran. They believe that the cognitive approach is capable of analyzing verbal metaphors.  Finally, Andalibi (2006) focuses on the meta-metaphor of " Man as the Servant of God" and studies the relationship between ‘God’ and ‘Man’ in the metaphoric terms.                               
The present study is qualitative and descriptive-analytic research. To investigate how the concept of anger is conceptualized in the Holy Quran, the verses in which the concept of anger was expressed metaphorically were first extracted and then were examined regarding the source domains as well as the prototype scenario. Our aim was to identify the familiar and understandable concepts ( to man) which are used in the Quran.
The target domains were found in the conceptualization of divine anger in Qur'an were: fire, damage and destruction (disease, natural disaster, and destruction), animals, space (excommunication, damn and sealing the heart) and darkness. The target domains used in Qur'an show that although divine anger is quite different from human anger, conceptualization is done in a way that makes it easy and understandable for the human beings. Moreover, the stages of anger for  God are different from the stages of anger in man. The divine scenario of anger consists of the following three stages: ‘Guidance’ is the first stage in which God shows the right path to the people through the prophets and the Holy Scriptures. ‘Warning’ is the next step. In the Holy Quran, there are many verses that prohibit man from committing certain sins, such as disbelief and lies. The last stage is divine retribution in which God prescribes definite retributions for the sinners.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Holy Quran
  • Cognitive linguistics
  • Conceptual metaphors
  • The model of anger
  • Source and target domains

مراجع

ابن‌بابویه (شیخ صدوق)، محمد بن علی (1361). معانی الأخبار. چ 1. قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
امینی، فریده (1397). تبیین استعاره‌های مفهومی حوزه داوری قیامت در قرآن کریم. پایان‌نامۀ دکتری. دانشگاه الزهرا.
پورابراهیم، شیرین (1393). «مفهوم‌سازی زندگی در زبان قرآن». زبان‌پژوهی. سال 6. شمارۀ 10. صص 63-83.
پورابراهیم، شیرین، ارسلان گلفام، فردوس آقاگل‌زاده و عالیه کرد زعفرانلو کامبوزیا (1391). «بررسی معنی‌شناسی استعارۀ صورت در زبان قرآن». لسان مبین (پژوهش زبان عربی). سال 4. شمارۀ 9. صص 18-1.
پورابراهیم، شیرین (1388). بررسی زبان‌شناختی استعاره در قرآن. پایان‌نامۀ دکتری. دانشگاه تربیت مدرس.
جوادی آملی، عبدالله (1388الف). فلسفه الهی از منظر امام رضا (ع). چ 1. قم: نشر إسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1388ب). تفسیر تسنیم. چ 8. قم: نشر إسراء.
حامدی‌شیروان، زهرا و شهلا شریفی (1394). «بررسی استعاره‌های شناختی و مدل شناختی خشم وکینه در پنج داستان از شاهنامۀ فردوسی». مجموعه مقاله‌های همایش مخاطب‌شناسی شاهنامه و شعر حماسی فارسی. به کوشش فرزاد قائمی. مشهد: دانشگاه فردوسی. صص 109-133.
حجازی، بهجت‌السادات (1395). «استعارۀ مفهومی آیۀ نور در قرآن». فنون ادبی. سال 8. شمارۀ 3 (پیاپی 16). صص 85-102.
حسینی، سیده مطهره و علیرضا قائمی‌نیا (1395). «استعارۀ مفهومی رحمت الهی در قرآن کریم». ذهن. دورۀ 18. شمارة 69. صص 28-52.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1374). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دارالقلم.
رضایی، غلام‌عباس و حسینی، سید پیمان (1391). «تصویرپردازی هنری در قرآن با تکیه بر تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه». پژوهش‌نامۀ نقد ادب عربی. شمارۀ 3 (16/61). صص 143-165.
ساسانی، فرهاد و معصومه ملکیان (1393). «مفهوم‌سازی خشم در زبان فارسی». پژوهش‌های زبان‌شناسی. سال 6. شمارة 2. صص 37-56.
شریفی مقدم، آزاده و فاطمه‌زهرا نظری (1397). «مقایسۀ نقش معنائی حیوانات در دو کتاب آسمانی قرآن کریم و انجیل». معرفت ادیان. سال 9. شمارۀ 4. صص20-41.
شریفی مقدم، آزاده و فاطمه‌سادات فاطمی (1399). «مفهوم‌سازی استعاری خشم در پیکرۀ زبانی و مصوّر جنگ در هفت‌خوان رستم». مطالعات زبانی- بلاغی. دورۀ 11. شمارۀ 21. صص183-214.
صالح، عضیمه (1392). معناشناسی واژگان قرآن (فرهنگ اصطلاحات قرآنی). ترجمه سید حسین سیدی. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
طباطبایی، سیدمحمدحسین(1417). المیزان‌فی‌تفسیرالقرآن. قم: انتشارات‌جامعه ‌مدرسین‌حوزۀ‌ علمیه.
عندلیبی، عادل (1385). «عبد؛ استعارۀ کانونی در انسان‌شناسی قرآن». پژوهش‌نامۀ فلسفۀ دین ( نامۀ حکمت). شمارۀ 7. صص 129-144.
قائمی، مرتضی و اختر ذوالفقاری (1395). «بررسی استعاره‌های شناختی در حوزۀ مرگ و زندگی دنیوی و اخروی در زبان قرآن استعارۀ عام مقصود مقصد است». پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن. سال 5. شمارۀ 1. شمارۀ پیاپی (9). صص 1-20.
قائمی‌نیا، علیرضا (1388). «نقش استعاره‌های مفهومی در معرفت دینی». قبسات. سال 14. صص 159-184.
قرآن کریم (1388). ترجمه مهدی الهی قمشه ای. قم: اسوه.
قرائتی، محسن (1374). تفسیر نور. ج 1. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قرشى، على‏اکبر (1371). قاموس قرآن. چ 6. تهران: الکتب الاسلامیه. ‏
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه ، محمدرضا پورسینا و شعبان نصرتی (1395). «مفهوم‌سازی کلام الهی در قرآن براساس ارتباط‌شناسی و استعارۀ مفهومی». ذهن. شمارۀ 68. صص 5-29.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه و خدیجه حاجیان (1389). «استعاره‌های جهتی قرآن با رویکرد شناختی». نقد ادبی. سال 3. شمارۀ 9. صص 115-139.
کلانتری، عزّت‌اله، مهدی محمدی‌نیا و مسعود اکبری‌زاده (1398). «بررسی استعاره‌های مفهومی خشم در قرآن کریم براساس دو نظریۀ عصب- زیستی و کنش مفهومی». زبان‌پژوهی. انتشار برخط 6 شهریور 1398.doi: 10.22051/JLR.2019.25458.1681
کلینی، محمدبن یعقوب (1365). الکافی. چ 4. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
مرسلی، نوش‌آفرین، حسین مهتدی و حیدر فرع‌شیرازی (1397). «معناشناسی واژۀ عذاب در قرآن کریم باتکیه بر روابط هم‌نشینی و جانشینی». پژوهش‌های ادبی قرانی. دورۀ 6. شمارۀ 3. صص 155-185.
مشکاتی، محمدمهدی و روح‌الله فاطمی‌زاده (1393). «چرایی و چگونگی عذاب اخروی: بررسی دیدگاه علامه مجلسی و علامه طباطبایی». پژوهش‌نامۀ مذاهب اسلامی. سال 1. شمارة 1. صص83-107.
معرفت، محمدهادی(1381). علوم قرآنی. چ 4. قم: موسسه فرهنگى التمهید.
مکارم شیرازی، ناصر (1377). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
منصوری، خلیل (1394). علل و آثار خشم و غضب از منظر قرآن. پایگاه تخصصی قرآن کریم. Retrieved from <http://www.matquran.com>
مولوی، امیرسعید، غلام‌حسین کریمی دوستان و محمود بی جن خان (1394). «کاربست رویکرد پیکره بنیاد تحلیل الگوی استعاری در زبان فارسی: مطالعه حوزه خشم». پژوهش‌های زبانی. دورة 6. شمارة 1. صص 9-18.
نظری، راضیه و سیدمحمد موسوی بفرویی (1399). «بررسی شناختی استعاره‌های حوزۀ مفهومی اسماء زمان در قران کریم». پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن کریم. دورة 9. شمارة 1. صص33-48.
هوشنگی، حسین و محمود سیفی‌پرگو (1388). «استعاره‌های مفهومی در قرآن از منظر زبان‌شناسی شناختی». پژوهشنامۀ علوم و معارف قرآن کریم. سال 1. شمارۀ 3. صص 9-34.
الهی قمشه‌ای، مهدی (1354). قرآن کریم، کشف الایات. تصحیح محمد باقر بهبودی. تهران: انتشارات ایران.
ویسی، الخاص و اورکی، غلام‌حسین (1394). «تحلیل ساختار زبان قرآن در چارچوب نظریۀ معاصر استعاره». پژوهش‌های ادبی- قرآنی. سال 3. شمارۀ 1. صص 79-101.
References
Amini, A. (2018). The study of the conceptual metaphors of the ‘Day of Judgment’ in the Holy Quran (PhD dissertation). Alzahra University, Tehran, Iran [In Persian].
Andalibi, A. (2006). ‘Abd’ (slave); Focal metaphor in anthropology of Qur’an. Philosophy of religion (Nameh- I Hikmat), 7, 129-144 [In Persian].
Ellahi Ghomshei, M. (2009) The holy Qur’an: Revealing verses (M. B. Behbudi, Trans.) Tehran: Iran [In Persian].
Ghaemi, M. & Zolfaghari, A. (2016). The study of conceptual metaphors of ‘death’, ‘wordly life’ and ‘hereafter life’ in Qur’an. Linguistic Research in the Holy Qur’an, 5 (1), 1-20 [In Persian].
Ghaeminya, A. (2009). The role of conceptual metaphor in religious knowledge. Ghabasat, 14, 159-184 [In Persian].
Gheraati. M. (1995). Interpretation of the light. Vol. 1. Tehran: Center of Lessons from Qur’an [In Persian].
Ghorashi, A. (1992), Qur’an Dictionary. (6nd ed.). Tehran: Al-Maktab Eslamiye [In Persian].
Hamedi Shirvan, Z. & Sharifi, Sh. (2015). The cognitive study of metaphorical model of anger in the 5 selected stories of Shahnameh. In F.Qhaemi, (Ed.), Selection of Ferdowsi and Shahnameh language and literature (pp. 109-133). Ferowsi University of Mashad [In Persian].
Hejazi, B. (2016). Conceptual metaphor of ‘light’ in Qur’an. Literary Art, 3 (16), 85-102 [In Persian].
Hooshangi, H. & Seyfi Porgu, M. (2009). Conceptual metaphors from cognitive perspective. Journal of Science and Education of the Holy Qur’an, 1(3), 9-34 [In Persian].
Hosseyni, M. & Ghaemi Niya, A. (2012). Conceptual metaphor of God’s mercy (Rahmat) in the holy Qur’an. Zehn, 18 (69), 28-52 [In Persian].
Ibn Babuyeh (Sheykh Sodugh), M. (1992), The meanings of Al-Akhbar (1nd ed.), Qom: Islamic Publication for the Society of Teachers [In Arabic].
Javadi Amouli, A. (2009a), Divine philosophy from Imam Reza’s (AS) perspective (1nd ed.). Qom: Esra [In Persian].
Javadi Amouli, A. (2009b). Tansim interpretation (8nd ed.), Qom: Esra [In Persian].
Kalantari, E., Mohammadi Nia, M. & Akbarizadeh, M. (2019). A study of the conceptual metaphors of anger in the Holy Quran based on two theories of neuro-biology and conceptual act. Journal of Language Research. Online published from 28 August 2019. doi: 10.22051/JLR.2019.25458.1681 [In Persian].
Koleyni, M. (1996), Al-Kafi, Tehran: Dar al-Maktan Eslamiye [In Persian].
Kordzaaafaranhu K A. & Hajyan, Kh. (2009). Orientational metaphors in Qur’an within cognitive perspective. Literary Criticism, 3 (9), 115-139 [In Persian].
Kordzaaafaranhu K A., Poursina, M., & Nosrati, Sh. (2016). Conceptualization of the God’s words in the Qur'an regarding communication and conceptual metaphor. Zehn, 68, 5-29 [In Persian].
Kövecses, Z. (2002). Metaphor: A practical introduction. Oxford: Oxford University Press.
Kövecses, Z. (1986), Metaphors of anger, pride, and love: A lexical approach to the structure of concepts. Amsterdam: John Benjamins.
Kövecses, Z. (1995), Anger: its language, conceptualization, and physiology in the light of cross- cultural evidence, In J. R. Taylor & R. E. MacLaury (Eds.), Language and the Cognitive Construal of the World (181-196). Berlin: Mouton De Gruyter.
Lakoff, G. (1992). The contemporary theory of metaphor. Metaphor and thought. Ortony. A(Ed.), Cambridge: Cambridge University Press.
Lakoff, G., & Johnson, M. (1980), Metaphors we live by,.Chicago: The University of Chicago Press.
Makarem Shirazi, N. (1998). The holy Qur’an: text, translation & commentary. Tehran: Dar Al-Maktab Al-Eslamiye [In Persian].
Mansuri, Kh. (2015), Causes and effects of anger in God from the perspective of Qur’an. Retrieved from <http://www.matquran.com> [In Persian].
Marefat, M. H. (2002), Qur’anic sciences (4nd ed.). Qom: Al-Tamhid [In Arabic].
Meshkati, M., & Fatemizadeh, R. (2014). Eternal torture; how and why “regarding Allameh Majlesi’s and Allameh Tabatabaee’s views”. Journal of Islamic Denomination, 1(1), 83-107 [In Persian].
Morsali, N., Mohtadi, H., & Far’e Shirazi, H. (2019). A semantic analysis of the word Azaab in the Holy Quran. Journal of Literary and Quranic Research, 6 (3), 155-185 [In Persian].
Moulavi, A., Karimi doostan, Gh. & Bijankhah, M. (2015). A corpus-based approach to the study of metaphor: Focusing on anger. Journal of Linguistic Research, 6(1), 9-18 [In Persian].
Nazari, R., & Mousavi, S. M. (2020). Cognitive investigation of conceptual domains of metaphors of time nouns in the holy Quran. Linguistic Research in the Holy Quran, 9 (1), 33-48 [In Persian].
Pour Ebrahim, Sh. (2009). The Linguistic study metaphor in Qur’an (PhD dissertation). Tarbiyat Modarres Unversity, Tehran, Iran [In Persian].
Pour Ebrahim, Sh. (2014). The conceptualizations of life in Qur’anic language. Journal of Language Research, 6 (11), 63-83 [In Persian].
Pour Ebrahim, Sh., & Golfam, A., Aqhagolzadeh, F. and Zafaranlu, K. A. (2014). The study of formal metaphor in the language of the holy Qur’an. The Quarterly Journal of Lesān-E Mobeen, 4 (9), 1-18 [In Persian].
Ragheb Esfahani, H. (1995), Vocabularies of Qur’an. Beirut: Dar al-Jalil [In Arabic].
Rezaee, Gh., & Hosseyni, S. P. (2012). Artistic imaginary in Qur’an; relying on similie, metaphor and irony. Arabic Litrature Bulletin, 3(16/61), 143-165 [In Persian].
Ryding, K. C. (2005). A reference grammar of modern standard Arabic. Cambridge: Cambridge University Press.
Saleh, A. (2013). Semantics of Qur’anic words (dictionary of Qur’anic terms). (S. H. Hosseyni, Trans.). Mashad: Astan Qhods Razavi Publication Company [In Persian].
Sasani, F. & Malakyan, M. (2014). Conceptualization of ‘anger’ in Persian. Journal of Researches in Linguistics, 2(11), 37-56 [In Persian].
Sharifi moghadam, A., & Fatemi, F. (2020). Verbal and nonverbal metaphorical conceptualization of anger in the wars of Haft Khan of Rostam. Journal of Linguistic and Rhetorical Studies, 11(21), 183-214 [In Persian].
Sharifi moghadam, A., & Nazari, S. (2018). A comparative study of the function of animals in the Holy Qur’an and the Bible “focusing on signification and theme”. A Quarterly Journal of Religions. 9 (4),20-41[In Persian].
Tabatabaee, S. M. (1996), Moderation in interpretation of Qur’an. Qom: Islamic Publication for the Society of Teachers [In Arabic].
Ellahi Ghomshei, M. (2009). قرآن کریم [The Holy Qur’an]. Qom: Osveh [In Persian].
Veysi, A.,& Oraki, Gh. (2015). Structural analysis of Qur’an based on contemporary theory of metaphor. Linguistic Qur’anic Researches, 3(1), 79-101 [In Persian].
وب‌گاه
http://www.parsquran.com
زبان پژوهی
دوره 13، شماره 38
اردیبهشت 1400
صفحه 99-125

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار