فعل های وجهی غیرشخصی فارسی میانۀ زردشتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تخصصی فرهنگ و زبان‌های باستانی، دانشیار، گروه زبان‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 دکترای تخصصی زبان‌شناسی همگانی، استاد، گروه زبان‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

این جستار به بررسی ویژگی­های معنایی و رفتارهای نحوی فعل­های وجهی غیرشخصی فارسی میانۀ زردشتی اختصاص دارد و با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده‌است. در این پژوهش، بررسی ویژگی­های معنایی بر مبنای تقسیم ­بندی پالمر (Palmer, 1997) در سه نوع معرفتی، تکلیفی و پویا و دو درجۀ امکان و ضرورت انجام پذیرفته‌است. بنابر یافته ­های این جستار، در فارسی میانۀ زردشتی افزون‌بر دو درجۀ امکان و ضرورت، درجۀ احتمال نیز از درجه‌های اصلی برای بیان درجۀ وجهیت به­ شمار می­رود. از میان چهار فعل وجهی غیرشخصی فارسی میانۀ زردشتی، abāyēd «باید، ضروری است» دارای خوانش هر سه نوع وجهیت معرفتی، تکلیفی و پویا بوده و در همۀ موارد بیانگر درجۀ ضرورت است و سه فعل وجهی šāyēd «شایسته است؛ می­توان»، tuwān «می­توان» و sazēd «سزاوار است؛ می­توان» برای بیان دو وجهیت تکلیفی و پویا و درجۀ امکان به­ کار رفته ­اند. همچنین، دو فعل وجهی šāyēd و sazēd بیان­ کنندۀ درجۀ احتمال در وجهیت تکلیفی هستند. رفتارهای نحوی فعل­های وجهی همچون هم­نشینی با متمم ­های فعلی، حرکت فعل­های وجهی و کاربرد سه مورد از این فعل­ها در نقش فعل واژگانی شاهدی از روند دستوری ­شدگی این فعل­ها به ­شمار می­رود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Impersonal Modal Verbs in Middle Persian Zoroastrian

نویسندگان [English]

  • Narjes Sabouri 1
  • Belghis Rovshan 2
1 Associate Professor in Linguistics, Payame Noor University, Tehran, Iran
2 Professor in Linguistics, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Modality is of fundamental importance in studying the structure of all languages worldwide. Providing a comprehensive definition of this notion is difficult. In general, modality expresses the speaker's point of view towards the statement in the sentence. In terms of semantics, the modality is considered in two general categories: epistemic and root modalities. Epistemic modality expresses the speaker's assessment of the probability or predictability of the action. This type of modality involves the possibility or necessity of the proposition based on the judgment, evidence, or knowledge of the speaker. Root modality is used to express concepts such as coercion, permission, and ability and is divided into two subsets: deontic and dynamic. In deontic modality, external circumstances and power often oblige the third person or addressee to act or do an activity. In dynamic modality, the inner force or the existing conditions provide the necessity or possibility for the action to be performed. This kind of modality expresses the ability and capability of the actor.

کلیدواژه‌ها [English]

  • modality
  • impersonal modal verbs
  • semantic features
  • syntactic behaviors
  • grammaticalization
  • lexical verb
  • Middle Persian Zoroastrian

مراجع

  1. ابوالقاسمی، محسن (1375). دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: سمت. Retrieved from <https://samt.ac.ir/fa/book/988/>
  2. ابوالقاسمی، محسن (1389). تاریخ زبان فارسی. تهران: سمت. Retrieved from <https://samta.samt.ac.ir/product/9122/>
  3. اخلاقی، فریار (1386). «بایستن، شدن و توانستن: سه فعل وجهی در فارسی امروز». دستور. شمارة 3. صص. 82-132. Retrieved from <https://sid.ir/paper/87877/fa>
  4. آذربادایمیدان (1394). بررسی دینکرد ششم. ترجمۀ مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. Retrieved from <https://www.gisoom.com/book/44828691/>
  5. آذرفرنبغ فرخزادان (1384). روایت آذرفرنبغ فرخزادان. آوانوشت، ترجمه و توضیحات حسن رضائی باغ­بیدی. تهران: دائره­المعارف بزرگ اسلامی.Retrieved from <https://www.gisoom.com/book/1338874/>
  6. باطنی، محمدرضا (1354). مسائل زبان­شناسی نوین، ده مقاله. تهران: آگاه. Retrieved from <https://www.gisoom.com/book/1102314/>
  7. بی‌نا (1354). کارنامۀ اردشیر بابکان. متن پهلوی، آوانویسی، ترجمۀ بهرام فره­وشی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. Retrieved from <https://www.gisoom.com/book/1464244/>
  8. بی‌نا (1376). روایت امیداشوهشتان. آوانویسی و ترجمه از متن پهلوی: نزهت صفای اصفهانی. تهران: نشر مرکز. Retrieved from <https://asmaneketab.ir/product/>
  9. بی‌نا (1378). بررسی دستنویس م. او. 29. آوانویسی و ترجمه از متن پهلوی: کتایون مزداپور. تهران: آگه. Retrieved from <https://www.gisoom.com/book/1163182/>
  10. بی‌نا (1386). کتاب پنجم دینکرد. آوانویسی، ترجمه، تعلیقات و متن پهلوی: ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: معین. Retrieved from <https://www.gisoom.com/book/11362973/>
  11. جاماسپ جی آسانا (1371). متون پهلوی. ترجمه و آوانوشت سعید عریان. تهران: کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران. Retrieved from <https://eliteraturebook.com/books/view/15908/>
  12. جلالیان چالشتری، محمدحسن (1393). «از توان داشتن تا توانستن؛ بحثی در نحوۀ ایجاد فعل غیرشخصی «توان» در زبان فارسی میانه». زبان­ها و گویش­های ایرانی. شمارة 4. صص. 76-92. Retrieved from <https://ild.apll.ir/article_168551.html>
  13. جلالیان چالشتری، محمدحسن (1395). «فعل تابع افعال وجهی در زبان سغدی». جستارهای زبانی. دورة 7. شمارة 3. صص 55-68.Retrieved from <http://lrr.modares.ac.ir/article-14-1635-fa.html>
  14. داوری، شادی و مهرداد نغزگوی کهن (1396). افعال معین در زبان فارسی. تهران: نشر نویسۀ پارسی.Retrieved from <https://www.ketabrah.ir/>
  15. راستارگویوا، وری. سرگیونو. (1347). دستور زبان فارسی میانه. ترجمۀ ولی­ الله شادان. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. Retrieved from <https://asmaneketab.ir/product/>
  16. رحیمیان، جلال و محمد عموزاده (1392). «افعال وجهی در زبان فارسی و بیان وجهیت». پژوهش­های زبانی. دورة 4. شمارة 1. صص 21-40.  https://doi.org/10.22059/jolr.2013.35922
  17. زادسپرم (1385). وزیدگی­ های زادسپرم. پژوهشی از محمدتقی راشد محصل. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.Retrieved from <https://www.gisoom.com/book/1379802/>
  18. ژینیو، فلیپ (1382). ارداویراف ­نامه. ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار. تهران: معین- انجمن ایران­شناسی فرانسه. Retrieved from <https://www.gisoom.com/book/1471097/>
  19. عموزاده، محمد و حدائق رضایی (1389). «ابعاد معناشناختی باید در زبان فارسی». پژوهش­های زبانی. دورة 1. شمارة 1. صص 57-78. Retrieved from <https://journals.ut.ac.ir/article_21388_0.html>
  20. ماتسوخ، ماریا (1393). «ادبیات پهلوی». ترجمۀ نرجس ­بانو صبوری. ادبیات ایران پیش از اسلام. تهران: سخن. به کوشش رونالد امریک و ماریا ماتسوخ.  صص. 156-236. Retrieved from <https://www.gisoom.com/book/1996056/>
  21. محمودی بختیاری، بهروز (1387). «ساخت ­واژۀ افعال شاید و باید در زبان فارسی». دستور. شمارة 4. صص 152-168. Retrieved from <https://eliteraturebook.com/books/view/8870/>
  22. مدادیان، غلامرضا (1400). «ذهنیت به­ عنوان یک بعد معنایی وابسته به بافت و مدرج ­بودگی در وجه­ نمایی فارسی». زبان‌پژوهی. دورة 13. شمارة 39. صص 147-183.https://doi.org/10.22051/JLR.2020.30958.1860
  23. منوچهر پسر گشن‌جم (1397). دادستان دینی. ترجمۀ مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.  Retrieved from <https://www.gisoom.com/book/11806547/>
  24. همایون­فر، مژگان (1392). «بررسی روند دستوری­ شدگی فعل­های وجهی زبان فارسی بر اساس پارامترهای لمان». دستور. شمارة 9. صص 50-73. Retrieved from <https://ensani.ir/fa/article/333196/>
  25.  Abolghasemi, M. (1996). A historical grammar of Persian language. SAMT. https://samt.ac.ir/fa/book/988/ [in Persian]
  26. Abolghasemi, M. (2010). A history of Persian language. SAMT. https://samta.samt.ac.ir/product/9122/ [in Persian]
  27. Akhlaqi, F. (2007). Bāyistan, shodan, tuwānistan: Three modal verbs in today’s Persian. Dastoor, 3, 82-132. https://sid.ir/paper/87877/fa [in Persian]
  28. Amouzadeh, M., & Rezaei, H. (2010). Semantic aspects of “bayad” (must) in Persian. Linguistic Research, 1(1), 57-78. https://journals.ut.ac.ir/article_21388_0.html [in Persian]
  29. Gignoux, P. (2003). Ardā-Virāf-nāmeh (J. Amouzegar, Trans.). Moein, Institut Français de Recherche en Iran https://www.gisoom.com/book/1471097/ [in Persian]
  30. Bartholomae, Ch. (1961). Altiranisches wӧrterbuch. Verlag von Karl J. Trübener.
  31. Bateni, M. R. (1975). Modern linguistic issues, Ten Articles. Agah. https://www.gisoom.com/book/1102314/ [in Persian]
  32. Bybee, J., Perkins, R., & Pagliuca, W. (1994). The evolution of grammar, tense, aspect and modality in the languages of the world. The University of Chicago Press. https://press.uchicago.edu/ucp/books/book/chicago/E/bo3683926.html
  33. Cheung, J. (2007). Etymological dictionary of the Iranian verb. Brill.
  34. Manouchehr Pesar-e-Goshenjam (2018). Dādistān ī Dēnīg. (M. Mirfakhraie, Trans.). Institute of Humanities and Cultural Studies. https://www.gisoom.com/book/11806547/ [in Persian]
  35. n.d (1913). Dānāk u Mainyo-ī Khard. Pahlavi, Pazand and Sanskrit texts (T. D. Anklesaria & J. J. Modi, Eds.). Anklesaria, Bombay.
  36. Davari, S., & Naghzguy-Kohan, M. (2017). Auxiliary ‎verbs in Persian. Neveeseh Parsi https://www.ketabrah.ir/ [in Persian]
  37. n.d (2007) Dēnkard (Book 5, J. Amouzegar & A. Tafazzoli, Eds.). Moein. https://www.gisoom.com/book/11362973/ [in Persian]
  38. Azerbaideman (2015) Dinkard (Book 6, M. Mirfakhraie, Ed.). Institute of humanities and cultural studies. https://www.gisoom.com/book/44828691/ [in Persian]
  39. Homayounfar, M. (2013). Investigating the grammatical process of Persian verbs based on Lehmann Parameters. Dastoor, 9, 50-73. https://ensani.ir/fa/article/333196/ [in Persian]
  40. Jalalian Chaleshtari, M.H. (2014). From having power to being able, a discussion on how to create the impersonal verb ‘tawan’ in Middle Persian. Iranian Languages and Dialects, 4, 76-92. https://ild.apll.ir/article_168551.html [in Persian]
  41. Jalalian Chaleshtari, M.H. (2016). The complement verb of modal verbs in Sogdian. Language Related Research, 7 (3), 55-68. http://lrr.modares.ac.ir/article-14-1635-fa.html [in Persian]
  42. n.d. (1977). Kār-Nāmag ī Ardašir ī Bābakān (B. Farehvashi, Trans.). University of Tehran Press. https://www.gisoom.com/book/1464244/ [in Persian]
  43. Kent, R.G. (1953). Old Persian. New Heaven. https://ia902704.us.archive.org/5/items/OldPersian/Kent-OldPersian.pdf
  44. Kratzer, A. (1977). What “Must” and “Can” must and can mean. Linguistics and Philosophy, 1, 337-355. https://doi.org/10.1007/BF00353453
  45. Lyons, J. (1977). Semantics. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511620614
  46. Macuch, M. (2014). Pahlavi literature (N. Sabouri, Trans.). In M. Macuch & R. Emmerick (Eds.), The literature of pre-Islamic Iran (pp. 156-236). Sokhan. https://www.gisoom.com/book/1996056/ [in Persian]
  47. Mahmoudi Bakhtiari, B. (2008). Word-formation of verbs “bāyad” and “shāyad” in Persian language. Dastoor, 4, 152-168. https://eliteraturebook.com/books/view/8870/ [in Persian]
  48. n.d. (1999). Manuscript M.U. 29 (K. Mazdapour, Trans.). Agah. https://www.gisoom.com/book/1163182/ [in Persian]
  49. Medadian, Gh. (2021). Subjectivity as a scalar and context-dependent semantic category in Persian modality. ZABANPAZHUHI (Journal of Language Research), 13(39), 147-183 https://doi.org/10.22051/JLR.2020.30958.1860 [in Persian]
  50. Narrog, H. (2005). On defining modality Again. Language Sciences, 27, 165-192. https://doi.org10.1016/j.langsci.2003.11.007
  51. Nyberg, H. S. (1974). A manual of Pahlavi (vol. 2). Alle Recht Vorbehalten. https://www.parsianjoman.org/wp-content/uploads/2015/09/A-Manual-of-Pahlavi-II-Dictionary.pdf
  52. Nuyts, J. (2006). Modality: Overview and linguistic issue.  In W. Frawley (Ed.), The Expression of Modality (pp. 1-26). Mouton de Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110197570.1
  53. Nuyts, J. (2016). Analyses of the modal meanings. In J. Nuyts & J. Van der Auwera (Eds.), The Handbook of mdality and mood (pp. 31-50). Oxford University Press.. https://global.oup.com/academic/product/the-oxford-handbook-of-modality-and-mood-9780198826781?cc=us&lang=en>
  54. Jamasap J Asana. (1992). Pahlavi Texts (J. Asana, Ed., S. Orian, Trans.). National Library of the Islamic Republic of Iran. https://eliteraturebook.com/books/view/15908/ [in Persian]
  55. Palmer, F. R. (1997). Modality and the English modals. Routledge. https://www.routledge.com/Modality-and-the-English-Modals/Palmer/p/book/9780582034860
  56. Palmer, F. R. (2001). Mood and modality. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9781139167178
  57. Portner, P. (2009). Modality. Oxford University Press. https://global.oup.com/academic/product/modality-9780199292431?cc=us&lang=en&
  58. Rahimian, J., & Amouzadeh, M. (2013). Modal verbs in Persian language and modality. Linguistic Research, 4(1), 21-40 https://doi.org/10.22059/jolr.2013.35922 [in Persian]
  59. Rastorgueva V. S. (1968). A grammar of middle Persian language (V. Shademan, Trans.). Farhang Institution. https://asmaneketab.ir/product/ [in Persian]
  60. Ādurfarrōbay (2005). Rivāyat ī Ādurfarrōbay i Farrōkhzādān (H. Rezaei Baghbidi, Trans.). Encyclopaedia Islamica. https://www.gisoom.com/book/1338874/ [in Persian]
  61. n.d (1997). Rivāyat ī Emēd ī Ašawahištān (N. Safa Isfahani, Trans.). Markaz. https://asmaneketab.ir/product/ [in Persian]
  62. Rix, H. (2001). Lexicon der Indogermanischen Verben. Reichert. https://www.researchgate.net/profile/Reiner-Lipp/publication/281727453_LIV_Lexikon_der_indogermanischen_Verben/links/5654bbbc08aefe619b1a1c8f/LIV-Lexikon-der-indogermanischen-Verben.pdf
  63. Sweetser, E. E. (1982). Root and epistemic modals: causality in two worlds. Berkeley Linguistics Society (pp. 484-507). https://linguistics.berkeley.edu/~sweetser/sweetserbls1982.pdf>
  64. Taleghani, A. H. (2008). Modality, aspect, and negation in Persian. John Benjamins. https://doi.org/10.1075/la.128
  65. Tavangar, M., & Amuzadeh, M. (2009). Subjective Modality and Tense in Persian. Language Sciences, 31, 853-873. https://doi.org/10.1016/j.langsci.2008.12.016
  66. n.d (1990). The Pahlavi Rivāyat (Part 1, A.V. Williams, Ed.). Det Kongelige Danske Videnskabernes Selskab. https://www.royalacademy.dk/Publications/Low/706_Williams,%20A.pdf
  67. Zādisparam (2006). Vizidagīhā ī Zādisparam (M. Rashed Mohassel, Ed.). Institute of Humanities and Cultural Studies. https://www.gisoom.com/book/1379802/ [in Persian]

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار