زمینه‌های پیدایش ترجمه جعلی و شبه‌ترجمه در فارسی معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه اراک، ایران

چکیده

جستار پیش‌رو بر آن است تا با واکاوی ترجمه‌های جعلی و شبه‌ترجمه‌های معاصر، مهم‌ترین دلایل پیدایش این آثار را در زبان فارسی روشن کند. پیدایش این گونه آثار نه به شکل تألیف، بلکه با نقاب ترجمه در زبان فارسی، ما را بر آن داشت تا با روش اسنادی، این متن‌ها را با توجه به عامل برون‌متنی بافت و با رویکرد توصیفی و مقصد-محورِ توری (Toury, 1995) بررسی ‌کنیم. بررسی چرایی عرضه این آثار نشان می‌دهد گذر از سد ممیزی و تیغ سانسور در زمانه‌های مختلف به ‌ویژه پیش از انقلاب، از جمله مهم‌ترین دلایل پیدایش این آثار بوده‌است. چراکه معمولاً آستانه تحمل حکومت‌ها در انتشار دیدگاه‌های ناهمخوان و نقدهای تند یا انتشار مطالبی برای برانگیختن مخاطب به انجام کنش سیاسی، به ویژه اگر در پیوند با فرهنگ و جغرافیایی دیگر و برای مخاطبی دیگر باشد -و از رهگذر ترجمه به فرهنگ مقصد راه یابد - بالاتر است. همچنین، عامل مؤثر دیگر در پدید آمدن ترجمه‌های جعلی و شبه‌ترجمه جایگاه کانونی ترجمه در نظام ادبی فارسی در دوره معاصر و به دنبال آن جذب مخاطب بیشتر و در نتیجه کسب درآمد اقتصادی بالاتر بوده‌است. از دیگر دلایل خلق این آثار آفرینش، شخصیت (پرسوناژ) جایگزین برای نویسنده،‌ ستایش یا بدگویی از چهره‌ها و گروه‌های سیاسی،‌ تغییر اسلوب در نویسندگی یا سرایش شعر،‌ بیم از ناکامی در مسیر فعالیت ادبی و محدودیت در شخصیت‌پردازی در برخی گونه‌های ادبی فارسی را می‌توان نام برد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Grounds for Modern Persian Pseudotranslating

نویسنده [English]

  • Mahdi Vahedikia
Assistant professor, Department of English Language and Literature, Arak University, Iran
چکیده [English]

The present study is an effort to cast light on the most prominent causes of emergence of pseudotranslations in contemporary Persian. The study first provides a review of the literature focusing on the motivations for production of pseudotranslations around the globe, and then moves to study the Persian instances. Adopting library research, it analyzes Persian pseudotranslations within their socio-cultural context to find out what elements have triggered production of such texts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Host Culture
  • Personage
  • Polysystem
  • Pseudotranslation

مراجع

  1. اخوت، احمد (1385). مستعارنویسی و شبه‌ترجمه. تهران: نشر نی.
  2. اقدامی،‌ حسین (2536). کنسرو فلسفه. تهران: سحر.
  3. الهی، صدرالدین (1377). «درآمدی بر مقوله پاورقی‌نویسی در ایران (3/الف)». ایران‌شناسی. سال 10.  شمارة 39.  صص 716- 733.
  4. الهی، صدرالدین (1378). «درآمدی بر مقوله پاورقی‌نویسی در ایران (3/ب)». ایران‌شناسی. سال 11. شمارة 40. صص 101- 124.
  5. بالائی، کریستف (1998). پیدایش رمان فارسی. ترجمة مهوش قویمی و نسرین دخت خطاط. تهران: معین و انجمن ایران‌شناسی فرانسه.
  6. بی‌نا. (1392). «هوملند» را آمریکایی‌ها ساختند، مصاحبه‌اش را ما!. تابناک. بازیابی در 18 اردیبهشت 1400 Retrieved from <https://tabnak.ir/001arJ>
  7. بی‌نا (1389). نامه چارلی چاپلین به دخترش. آفتاب نیوز. بازیابی در 15 خرداد 1400. Retrieved from <bit.ly/3mvJ2LM >
  8. پهلوی،‌ فرح (1387). فرح پهلوی: کتاب خاطرات من در ایران ساختگی است. (مصاحبه‌کننده ش. میریان،‌). رادیو فردا. بازیابی در 20 تیرماه 1400 Retrieved from <https://bit.ly/3zgC7Ka>
  9.  شریعتی، سوسن. (2015، مارس 11). من، کدام است؟ شاندل یا شریعتی. تارنمای «بنیاد فرهنگی دکتر علی شریعتی». بازیابی در 22 اسفند 1399 Retrieved from <http://drshariati.org/?p=1529>  
  10. شریعتی،‌ علی (بی‌تا). سرود آفرینش. بی‌جا.
  11. عبدی، نسرین، فرزانه فرحزاد و گلرخ سعیدنیا (1401). نمود و تلویحات ایدئولوژیک آن در ترجمه با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی. زبان‌پژوهی. دورة 14. شمارة 43. صص 245 -275.
  12. کیانوش، محمود (1375). «گفتگو با محمود کیانوش». مترجم. دورة  6. شمارة 21-22. صص 13–37.
  13. کیانوش، محمود. (1384). انتشار کتاب از پنجره تاج‌محل سروده محمود کیانوش. تارنمای تاول حکایت راه است: بازیابی در 12 تیرماه 1400Retrieved from <http://www.mehdikhatibi.blogfa.com/post/31>
  14. مافی،‌ عباس (1381). نام‌های مستعار نویسندگان و شاعران معاصر ایران. تهران: سپهر.
  15. میرعابدینی،‌ حسن (1380). صد سال داستان‌نویسی ایران. ج 1 و 2. تهران: چشمه.
  16. Abdi, N., Farahazad, F., & Saeednia, G. (forthcoming). Verb Aspects and Their Ideological Implications on Translated Texts Based on CDA. Zabanpazhuhi, 14 (43), 245-275. doi: 10.22051/jlr.2021.33891.1959 [In Persian].
  17. Aftabnews (2010, Oct 1). Charlie Chaplins’ Letter to His Daughter. Aftabnews Retrieved June 5, 2021 from: <https://bit.ly/3mvJ2LM> [In Persian].
  18. Balaÿ, C. (1998). ‎La Genese de Roman Persian Moderne. (M. Ghavimi & N. Khattat, Trans.). Tehran: ‏‫Institut Francais de Recherche en Iran [In Persian].
  19. Camus, C. C. (2010). Censorship in the translations and pseudo-translations of the West. In D. Gile, G. Hansen, & N. K. Pokorn (Eds.), Why translation studies matters (pp. 41–56). Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
  20. Drury, A. (2015). Translation as transformation in Victorian poetry. Cambridge: Cambridge University Press.
  21. Eghdami, H. (1978). A Can of Philosophy. Tehran: Sahar [In Persian].
  22. Elhai, S. (1998). An Introduction to Feuilleton Writing in Iran (3a). Iranshenasi, 10(39), 716–733 [In Persian].
  23. Elhai, S. (1999). An Introduction to Feuilleton Writing in Iran (3b). Iranshenasi, 10(40), 101–124 [In Persian].
  24. Fantappiè, I. (2017). Pseudotranslation as Kippbild: Multistable authorship and Textuality in Franco Fortini’s Traduzioni Immaginarie. Canadian Review of Comparative Literature/Revue Canadienne de Littérature Comparée, 44(4), 680-700.
  25. Gholami, M., & Abdi, M. (2021). Pseudotranslation in Dr. Shariati’s Books. Translation Studies Quarterly, 18(72), 69. Retrieved from <https://journal.translationstudies.ir/ts/article/view/843>
  26. Gürçağlar, Ş. T. (2008). Sherlock Holmes in the interculture: Pseudotranslation and anonymity in Turkish literature. In A. Pym, M. Shlesinger, & D. Simeoni (Eds.), Beyond descriptive translation studies: Investigations in homage to Gideon Toury (pp. 133–152). Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
  27. Gürçağlar, Ş.-T. (2014). Pseudotranslation on the margin of fact and fiction. In S. Bermann, & C. Porter (Eds.), A companion to translation studies (pp. 516–527). Oxford: Wiley Blackwell.
  28. Hermans, T. (1999/2014). Translation in systems: Descriptive and systemic approaches explained. Great Britain: St. Jerome.
  29. Kianoush, M. (1996). An Interview with Mahmoud Kianoush. Motarjem, 6(21-22), 13–37 [In Persian].
  30. Kianoush, M. (2005). Publication of ‘Through the Window of Taj Mahal’. The blister is the story of the road. Retrieved July 3, 2021 from <http://www.mehdikhatibi.blogfa.com/post/31> [In Persian].
  31. Kupsch-Losereit, S. (2014). Pseudotranslations in 18th century France. In K. Kaindl, & K. Spitzl (Eds.), Transfiction: Research into the realities of translation fiction (pp. 189–201). Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
  32. Lambert, J. (1988/2006). Twenty years of research on literary translation at the Katholieke Universiteit Leuven. In D. Delabastita, L. D’hulst, & R. Meylaerts (Eds.), Functional approaches to culture and translation: Selected papers by José Lambert (pp. 49-62). Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
  33. Lefevere, A. (2000). Pseudotranslation. In O. Classe (Ed.), Encyclopedia of literary translation into English (Vol. 2, pp. 1122–1123). London: Fitzroy Dearborn.
  34. Mafi, A (2002). Contemporary Iranian Authors’ and Poets’ Pseudonyms. Tehran: Sepehr [In Persian].
  35. Maher, B. (2013). A Crook’s tour: Translation, pseudotranslation and foreignness in Anglo-Italian crime fiction. In B. Nelson, & B. Maher (Eds.), Perspectives on literature and translation: Creation, circulation, reception (pp. 145–158). New York and London: Routledge.
  36. Mahmoodzadeh, K. & Vahedikia, M. (2017). Zabihollah Mansouri and the Enigma of Pseudotranslating. Translation Studies Quarterly, 15(59). 101–116.
  37. Malmkjær, K., Milton, J., & Smith, V. (2000). Translation and mass culture. In A. Chesterman, N. G. San Salvador, & Y. Gambier (Eds.), Translation in context: Selected contribution from the EST Congress, Granada, 1998 (pp. 243–260). Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
  38. Méndez-Oliver, A. (2017). “Translating” the origins of the Spanish nation in Miguel de Luna’s Verdadera historia del Rey don Rodrigo. Canadian Review of Comparative Literature / Revue Canadienne de Littérature Comparée, 44(4), 735–754.
  39. Merino, R., & Rabadán, R. (2002). Censored translations in Franco’s Spain: The TRACE Project—theatre and fiction (English-Spanish). TTR, 15(2), 125–152.
  40. Mirabedini, H. (2001). One Hundred Years of Iranian Fiction. Tehran: Cheshmeh [In Persian].
  41. Mohammadi Dehcheshmeh, M. (2013). Pseudo-translation as a subset of the literary system: A case study. TranscUlturAl, 5(1–2), 134–158.
  42. Mollanazar, H. (2001). Naturalness in the translation of novels from English to Persian. Unpublished PhD dissertation. University of Warwick, Coventry, UK.
  43. Okhovvat, A. (2006). Pen Names and Pseudotranslating. Tehran: Ney [In Persian].
  44. Pahlavi, F. (2008, April 28). Farah Pahlavi: My Book of Memories in Iran Is a Pseudotranslation. (S. Miriam, interviewer). Radio Farda. Retrieved Jully 11, 2021 from <https://bit.ly/3zgC7Ka> [In Persian].
  45. Pinto, M. P. (2013). Cancioneiro Chinez: The first Portuguese anthology of classical Chinese poetry. In T. Seruya, L. D’hulst, A. A. Rosa, & M. L. Moniz (Eds.), Translation in anthologies and collections (19th and 20th centuries) (pp. 57-76). Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
  46. Popovič, A. (1976). Dictionary for the analysis of literary translation. Edmonton: University of Alberta.
  47. Radó, G. (1979). Outline of a systematic translatology. Babel, 25(4), 187 –196.
  48. Raleigh, T. (2017). The thousand and first author: Thomas-Simon Gueullette’s repeating fictions. Canadian Review of Comparative Literature/Revue Canadienne de Littérature Comparée, 44(4), 701–717.
  49. Rambelli, P. (2009). Pseudotranslation. In M. Baker, & G. Saldanha (Eds.), Routledge encyclopedia of translation studies (2nd ed., pp. 208–212). London and New York: Routledge.
  50. Shariati, A. (n.d.). Lyrics of Creation. n.p. [In Persian].
  51. Shariati, S. (2015, March 11). Which One Is ‘Me’? Chandelle or Shariati. Ali Shariati’s Cultural Foundation Retrieved March 13, 2014 from <http://drshariati.org/?p=1529> [In Persian].
  52. Sohár, A. (1998). ‘Genuine’ and ‘fictitious’ translations of science fiction and fantasy in Hungry. In L. Bowker, M. Cronin, D. Kenny, & J. Pearson (Eds.), Unity in diversity? Current trends in translation studies (pp. 38–46). Manchester: St. Jerome.
  53. Tabnak. (2014, Feb 18). ‘Homeland’ was produced by Americans; Its Interview by Us! Tabnak. Retrieved May 8, 2021 from <http://tabnak.ir/001arJ> [In Persian].
  54. Torrens, A. (1994). Machine translation evaluation and quality benchmarks. Terminologie et Traduction, 1, 375–415.
  55. Toury, G. (1995). Descriptive translation studies and beyond. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
  56. Toury, G. (2005). In E. Hung (Ed.), Translation and cultural change: Studies in history, norms and image-projection (pp. 3–18). Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
  57. Toury, G. (2012). Descriptive translation studies and beyond (Rev. ed.). Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
  58. Vahedikia, M. (2018). Features of Pseudotranslations in Comparison with Those of Translated and Authentic Literary Texts in Pahlavi Era (1941–1978). Unpublished doctoral dissertation, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran.
  59. Weissbrod, R. (2008). Translation of prose fiction from English to Hebrew: A function of norms (1960s and 1970s). In M. L. Larson (Ed.), Translation: Theory and practice, tension and interdependence (pp. 206–223). Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
زبان پژوهی
دوره 14، شماره 45
دی 1401
صفحه 207-232

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار