زایایی‌‌ صرفی پسوندهای اشتقاقی غیرفعلی فارسی: شواهدی از "پیکرۀ وابستگی"

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی ‌دکترا، گروه زبان‌شناسی ‌همگانی، دانشگاه ‌علامه ‌طباطبائی، تهران، ایران

2 استاد گروه ‌زبان‌شناسی، دانشگاه‌ علامه ‌طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

زایایی ‌صرفی، موضوعی بنیادی در واژه‌سازی اشتقاقی است که در سنجش و تحلیل، ابعاد پیچیدۀ خود را به نمایش می‌گذارد. توجه به تفاوتِ بین سنجش زایایی‌گذشته، میزانِ‌ استفادۀ کاربران و زایایی‌کنونی، موضوع در خور توجهی است. در بیشتر ‌سنجش‌های زایایی ‌صرفی، شمارش سادۀ واژه‌های ‌موجود (بالفعل) در فرهنگ‌های ‌لغت و ‌پیکره‌هایِ ‌زبانی، انجام می‌شود. در صورتی‌که سنجش ‌زایایی‌ با تعیین بسامدِ واژه‌های‌ دیگری همچون واژه‌های ممکن (بالقوه)، نوواژه‌ها و ‌تک‌بسامدی‌ها نیز سر و کار دارد. زایایی، هر چند با شمارش این بسامدها، مرتبط است اما شمارشِ صِرف با مفهوم زایایی ‌صَرفی، برابر نیست. در این مقاله، گروه‌بندیِ نوینی از همة سنجش‌های کمّی زایایی ‌صرفی، بر مبنای مفاهیم آمار و احتمالات ارائه گردید که در چهار مدل ‌کلی؛ تعیین نسبت، تعیین بسامد، تعیین نوواژه‌ها و تعیین ‌تک‌بسامدی‌ها (برآورد احتمال)، گنجانده شد. سپس زایایی ‌صرفی50 پسونداشتقاقی غیر فعلی زبان‌ فارسی بر اساس «پیکرۀ‌ وابستگی» ارزیابی شده و رتبه‌بندی پسوندها در پیوستار احتمالی زایایی، تحلیل شد. این پیکره دارای469643 واژه است. یافته‌ها نشان می‌دهد، در این پیکره مطابق با چارچوبِ سنجشِ زایایی‌جهانی (Bauer, 2004) و (Baayen, 2009)، سه پسوند«-ی» و «- َن و -اِ »، با مقادیر (1. 0)، (1. 0) و (47. 0)، بالاترین احتمال زایایی‌ را دارند. 25 پسوند دارای پایین‌ترین احتمال (001. 0) زایایی‌اند. 22 پسوند دیگر با احتمالی بین (01. 0) و (007. 0)، در میانۀ پیوستار قرار گرفتند. استفاده از زایایی‌جهانی به دلیل محاسبۀ سهم‌ِ عددی مجموعِ تک‌بسامدی‌های پیکره در تغییرِ احتمالِ زایایی، دارای پایایی‌اند. بدیهی است یافته‌های این پژوهش فقط در «پیکرۀ وابستگی» دارای روایی است. برای تحلیل دقیق‌تر پیوستار احتمالی زایایی پسوندها، به بررسی‌های مبتنی بر پیکره‌های بزرگ‌تر نیازمندیم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Morphological Productivity of Non-verbal Persian Derivational Suffixes in “Dependency Corpus”

نویسندگان [English]

  • Anahid Dashti 1
  • Vida Shaghaghi 2
1 Ph.D. candidate in General Linguistics, Faculty of Persian Literature and Foreign Languages, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran
2 Professor at Department of Linguistics, Faculty of Persian Literature and Foreign Languages, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Productivity covers a wide range of linguistic phenomena. Productivity is as much about syntactic phenomena; it can be related to morphological phenomena. The various definitions of productivity are reflected in the presentation of the approach and the method of productivity measurement. Studies on what and how to measure morphological productivity have been conducted since 1899.
It can be said, in 1976, Aronoff proposed the first method for quantitative measuring of morphological productivity in English. Baayen (2009), in productivity measurement, considered the possibility of finding new words made by derivational suffixes. Thus, he has developed quantitative morphological productivity measurement methods. Anshen and Aronoff (1998), describe productivity of how new words are made with a certain suffix. With this view, the productivity rate of each suffix is obtained. It means productivity becomes a probable continuum and it can be used to predict the rate of possible word construction. At both ends of this continuum, there are patterns that are "full-productive" and “non-productive”.
Of course, Palg (2006), also discusses the use of suffixes as overall “possibility" of language for constructing new words. The logical consequence of all morphological productivity analyzes is the presentation of various methods for quantitative measuring of the productivity of suffixes. Most studies on this field focus on the measurement and reliability and validity of each measurement. Despite more than thirty years of quantitative studies, Bauer (2004) argues that one of the empirical problems with these measurements is that "we do not yet have a reliable measure for productivity”. In Iran, Abbasi (2005), Rafiei (2008), Badakhshan (2010), Hemmasian (2010), Kheirabadi et al. (2010), Erfanian Qonsuli (2011), Mavvaji (2012), Amirarjmandi et al. (2013) and Farzaneh (2016) have studied on morphological productivity in Persian.
The main purpose of this study is to quantify the current productivity of non-verbal Persian derivational suffixes using different methods so that the probable productivity continuum of these suffixes is given.  This article also introduced and analyzed different methods for quantitative measurement of productivity in researchers' studies over the last thirty years. In this study, morphological productivity is assessed using a corpus-based approach. Additionally, according to Bauer (2004) and Baayen (2009) quantitative measurement framework, four frequency methods and two probability estimation methods have been used to measure morphological productivity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Morphological productivity
  • Neologism
  • Hapax legomenon
  • Dependency corpus
  • Global productivity

مراجع

  1. دهخدا، علی‌اکبر (بی‌تا). لغت‌نامه ‌دهخدا. تهران: سیروس.
  2. شقاقی، ویدا (1386). مبانی‌ صرف. تهران: سمت.
  3. شقاقی، ویدا (1394). فرهنگ ‌توصیفی ‌صرف. تهران: انتشارات‌ علمی.
  4. شکری، سارا و آزیتا عباسی (1397). «بررسی محدودیت­ های ناظر بر ترتیب پسوندهای اشتقاقی در زبان فارسی بر مبنای رویکرد محدودیت ­های پردازشی». پژوهش‌های زبان‌شناسی. سال 10. شماره 1. صص 99-114.
  5. صحرایی، رضامراد، امیرحسین مجیری فروشانی و مروارید طالبی (1398). «واژه‌های پایۀ زبان‌ فارسی مبتنی بر متون مطبوعاتی». زبان‌پژوهی. سال 11. شماره 33. صص 353-378.
  6. صفری، علی و لیلا نیک‌نسب (1399). «تحلیل واژه‌سازی زبان‌ فارسی براساس نظریه صرف‌ ساخت‌بنیاد: شواهدی از کلمات مرکب». زبان‌پژوهی. سال 12. شماره 36. صص 165-186.
  7. عباسی، آزیتا (1384). زایایی در فرایند اشتقاق زبان فارسی. رسالۀ دکتری. دانشگاه تهران.
  8. عباسی، آزیتا (1384). «محدودیت‌های صرفی و نحوی در زایایی فرایند اشتقاق در زبان فارسی». زبان و زبان‌شناسی. دوره 2. شماره 4. صص 39 -56.
  9. Abbassi, A. (2006). Morphological and syntactic constraints of productivity in Persian derivation. Language and Linguistics, 2 (4), (pp. 39-56). (in Persian)
  10. Abbassi, A. (2006). Productivity in Persian derivation (Doctoral dissertation). Tehran University). (in Persian)
  11. Anshen, F., & Aronoff, M. (1998). Morphology in real time. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
  12. Aronoff, Mark (1976). Word formation in generative grammar. Cambridge, Massachusetts: MIT Press.
  13. Aronoff, M. (1980). The relevance of productivity in a synchronic description of word formation. In J. Fisiak (Ed.), Historical morphology (pp. 71-82). Berlin, New York: De Gruyter Mouton. https:///doi.org/10.1515/9783110823127.71.
  14. Aronoff, M. (1983). Potential words, actual words, productivity and frequency. Proc. XIII In journal of Poznan studies in contemporary linguistics (pp. 163–171). https:///doi.org/10.2478/v10010-010-0010-x.
  15. Baayen, H. (1991). Quantitative aspects of morphological productivity. In G. Booij (Eds.), Yearbook of morphology (pp.109-149). Dordrecht: Kluwer.
  16. Baayen, H. (1992). On frequency, transparency, and productivity. In G. Booij & J. Van Marle (Eds.), Yearbook of morphology (pp.181-208). Dordrecht: Kluwer.
  17. Baayen, H. (1993). On frequency, transparency, and productivity. In G. Booij & J. Van Marle (Eds.), Yearbook of morphology (pp.181-208). Dordrecht: Kluwer.
  18. Baayen, H. (1989). A corpus-study of morphological productivity. Statistival analysis and psycholinguistic interpretation. Vrije Universitiet dissertation.
  19. Baayen, R. H. (2009). Corpus linguistics in morphology: Morphological productivity. In A. Lüdeling & M. Kytö (Eds.), Corpus linguistics: An international handbook (pp. 900-919). Berlin: Mouton De Gruyter.
  20. Baayen, R. H.& Lieber, R. (1991). Productivity and English word-formation: A corpus-based study. Journal of Linguistics, 29 (5), (pp. 801-843). https:///doi.org/10.1515/ling.1991.29.5.801.
  21. Bauer, L. (2001), Morphological Productivity, Cambridge: Cambridge University Press.
  22. Bauer, L. (2004). Productivity: Theories. In P. Štekauer. & R. Lieber (Eds.), Handbook of word-formation (315-334). Dordrecht: Springer.
  23. Bolozky, Sh. (1999). Measuring productivity in word formation. Leiden: Brill.
  24. Booij, G. (2005). The grammar of words: Oxford textbooks in linguistics. Oxford & New York: Oxford university press.
  25. Booij, G. (2018). The Construction of Words. Introduction and overview. In B. Dancygier (Ed.), The Cambridge handbook of cognitive linguistics (pp. 229-245). Cambridge: Cambridge University Press.
  26. Dehkhoda, A. (no date). Dehkhoda dictionary. Tehran: Sirus. (in Persian)
  27. Evert, S., & Lüdeling, A. (2001). Measuring morphological productivity: Is automatic preprocessing sufficient? In P. Rayson, A. Wilson, T. McEnery, A. Hardie, & S. Khoja (Eds.), Proceedings of the Corpus Linguistics 2001 Conference: 167–175. Lancaster: Peter Lang.
  28. Haspelmath, M. & Sims, A. D. (2010). Understanding morphology. London: Hodder Education.
  29. Hay, J. (2003). Causes and consequences of word structure. New York: Routledge. https:///doi.org/10.4324/9780203495131.
  30. Hay, J. B. (2001). Lexical frequency in morphology: Is everything relative? Journal of Linguistics 39 (6), (pp. 1041-1070). https:///doi.org/10.1515/Ling.2001.041.
  31. Johnson, R. A, & Dean W. W. (2002). Applied multivariate statistical analysis. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice Hall.
  32. Knowles, E., & Elliott, J. (1997). The Oxford dictionary of new words. New York: Oxford University Press.
  33. Kreyer, R. (2015). The Marburg corpus of intermediate learner English (MILE). Amsterdam: John Benjamins.
  34. Kruisinga, E. (1932). A handbook of present-day English, 5. Groningen: Noordhoff.
  35. McEnery, T. & Hardie, A. (2012). Corpus linguistics: Method, theory and practice. Cambridge&New York: Cambridge University Press.
  36. McEnery, T. & Wilson, A. (2001). Corpus linguistics: An introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press.
  37. Mirzaei, A. & Safari P.‎ (2018)‎.‎ Persian discourse treebank and coreference corpus.‎ In N. Calzolari, K. Choukri, C. Cieri, T. Declerck, S. Goggi, K. Hasida, H. Isahara, B. Maegaard, J. Mariani, H. Mazo, A. Moreno, J. Odijk, S. Piperidis,  & T. Tokunaga (Eds.), Proceedings of Eleventh International Conference on Language Resources and Evaluation (pp. 4049-4055). Paris: European Language Resources Association
  38. Plag, I. (1999). Morphological productivity: Structural constraints in English derivation. Berlin: Mouton de Gruyter.
  39. Plag, I. (2003). Word-formation in English. Cambridge: Cambridge University Press.
  40. Plag, I. (2006). Productivity. In K. Brown (Eds.). Encyclopedia of language and linguistics. Amsterdam: Elsevier.
  41. Pustylnikov, O. & Schneider-Wiejowski, K. (2009). Measuring morphological productivity. In R. Köhler (Ed.). Issues in quantitative linguistics (pp. 106-125). Lüdenscheid: RAM-Verlag. https:///doi.org/urn:nbn:de:0070-pub-24868658.
  42. Pustylnikov, O. (2009). Modeling learning of derivation morphology in a multi-agent simulation. Conference of Proceedings of IEEE Africon (pp. 1-6). https:///doi.org/10.1109/AFRCON.2009.5308103.
  43. Rasooli, M. S., Kouhestani, M., & Moloodi, A. (2013). Development of a Persian syntactic dependency treebank. In Proceedings of the 2013 Conference of the North American Chapter of the Association for Computational Linguistics: Human Language Technologies (NAACL HLT), Atlanta, USA.
  44. Safari, A., & Niknasab, L. (2020). A constructional account of word formation in Persian: Evidence from Compounding. Journal of Language Research, 12 (36), (pp.165-186) (in Persian) https:///doi.org/10.22051/jlr. 2019.24205.1645.
  45. Sahraei, R. M., Mojiri-Foroushani., A. H. and Talebi, M. (2019). Persian Basic Words Based on Texts by Press. Tehran: Journal of Language Research, 11 (33), (pp. 353-378). (in Persian) https:///doi.org/10.22051/jlr.2019.19564.1520.
  46. Schultink, H. (1961). Produktiviteit als morfologisch fenomeen. Forum der Letteren 2, 110–125.
  47. Shaghaghi, Vida (2015). Descriptive dictionary of morphology. Tehran: Entesharat Elmi (in Persian)
  48. Sharifi, Sh. & Erfanian-ghonsouli, L. (2011). The study of productive and non-productive derivational Persian affixes. In F. Ghatre & S. Modarress Khiyabani (Eds.), The Journal of Third Conference of Morphology.123-128. Ferdowsi University Press. (in Persian)
  49. Van Marle, J. (1992). The relationship between morphological productivity and frequency: A comment on Baayen’s performance-oriented conception of morphological productivity. In G. E. Booij, and J.V. Marle (Eds.), Yearbook of morphology 199, (pp. 109-149). Dordrecht: Kluwer. https:///doi.org/10.1007/978-94-011-2516-1_9.
  50. Willmanns, W. (1899). Deutsche grammatik. Abteilung. wortbildung. Strassburg: Verlag von Karl J. Trübner.
زبان پژوهی
دوره 15، شماره 46
اردیبهشت 1402
صفحه 111-147

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار