بررسی سوگیری جنسیتی در کتاب‌های «فارسی ایران امروز» و «گام اوّل»: پژوهشی پیکره‌بنیاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان (آزفا)، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 استادیار زبان‌شناسی و آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان (آزفا)، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

نمایش نادرست و یا نمایش‌ندادن نقش هر یک از دو جنس زن و مرد در مواد آموزشی زبان، نشان از سو‌گیری جنسیتی دارد و منجر به بازتولید کلیشه‌های جنسیتی در زبان‌آموزان خواهد شد. پژوهش حاضر به بررسی چگونگی بازنمایی جنسیت در مواد آموزشی آزفا، به‌ویژه تألیف نگارندگان خارج از ایران و داخل ایران می‌پردازد. به‌این‌منظور، کتاب «فارسی ایران امروز، جلد1» به‌عنوان نمونه‌ای از اثر نگارندگان خارج از ایران و کتاب «گام اوّل» به‌عنوان نمونه‌ای از تألیف نگارندگان داخل ایران، مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. پژوهش حاضر پیکره‌بنیاد است. بنابراین، در گام نخست براساس متن‌ها و تصاویر مواد آموزشیِ پیش‌گفته، پیکره‌های جداگانة مناسبی با هدف پژوهش ایجاد شد. سپس با استفاده از نرم‌افزارهای استروگرپ و لنکس‌باکس پیکره‌ها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند و جدول‌هایی برای تحلیل و بررسی پرسش‌های پژوهش، ارائه شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد منبع‌های آموزشی مورداشاره، در بخش بازنمودهای زبانی (اسم‌های، صفت‌ها و شمار مشارکت‌کننده‌ها در گفت‌وگو) و نیز در بخش بازنمودهای غیرزبانی (مشاغل و تصاویر) پراکندگی جنسیتی یکسانی ندارند و جلوه‌های سوگیری جنسیتی در این منابع درسی بارز است. مقایسه دو منبع نیز نشان می‌دهد اگر چه کتاب «فارسی ایران امروز» نسبت‌به کتاب «گام اوّل» سوگیری جنسیتی متعادل‌تری دارد و با شرایط جامعه ایران امروز سازگاری بیشتری را نشان می‌دهد؛ ولی هر دو کتاب به بازبینی دوباره نیاز دارند. یافته‌های این پژوهش می‌تواند برای برنامه‌ریزان آموزشی، نگارندگان کتاب‌های درسی، معلمان آزفا و زبان‌شناسان اجتماعی برای ایجاد فضای آموزشی عادلانه و دور از کلیشه‌های جنسیتی مفید باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Gender Bias in the Books "Persian of Iran Today" and " First Step": A Corpus-Based Study

نویسندگان [English]

  • Ali Koohgard 1
  • Behzad Rahbar 2
1 PhD student in Linguistics-Teaching Persian to Speakers of other Languages, Allameh Tabataba’i University
2 Assistant Professor of Linguistics- Teaching Persian to Speakers of other Languages, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The misrepresentation or non-representation of the role of both genders in language teaching materials reflects gender bias and can reproduce gender stereotypes in language learners. The present study investigates how gender is represented in AZFA educational materials, written by authors outside Iran and authors inside Iran.
In this study, the book Persian of Iran Today - Introductory Course of Persian Language Teaching, Volume1 written by Shahsavari and Atwood (2015), from AZFA educational materials published outside Iran, was examined. To compare with this book, the First Step - in learning Persian, beginner level (1938) written by Sahraei, Marsous And Malekloo, from the AZFA  educational materials published in Iran, was analyzed. Both books were selected at the same beginner level to ensure a valid comparison.

کلیدواژه‌ها [English]

  • gender
  • gender bias
  • gender maps
  • gender identity
  • socialization

مراجع

  1. افشانی، علیرضا، عباس عسگری ندوشن و سمیه فاضل نجف‌آبادی (1388). «بازتولید نقش‌های جنسیتی در کتاب‌های فارسی مقطع ابتدایی». پژوهش زنان. دورة 7. شمارة 1. صص 87-107. Retrieved from <https://jwdp.ut.ac.ir/article_28288.html>
  2. تاج مزینانی، علی اکبر و مهدیه حامد (1393). «بررسی تحول فرهنگ جنسیتی در کتب درسی (مطالعه‌ای تطبیقی پیرامون کتاب‌های فارسی اول ابتدایی سال‌های 1357، 1362 و 1382)». فصلنامه علوم اجتماعی. دورة 21. شمارة 64، صص 73-104.  https://doi.org/10.22054/qjss.2014.343
  3. حاتمی، پدرام و بهزاد رهبر (1395). «بررسی چگونگی نمود سوگیری جنسیتی در تصاویر کتاب‌های آموزش زبان انگلیسی تألیف مؤلفین ایرانی و غیرایرانی». ارائه شده در دومین کنفرانس ملی چارسوی علوم انسانی. 22 اسفند. شیراز، مرکز توسعة آموزش‌های نوین ایران. Retrieved from < file:///C:/Users/Narges/Downloads/7131395h0202.pdf>
  4. حاتمی، محمدرضا و سارویه مذهبی (1390). «رسانه و نگرش زنان به هویت جنسیتی خود». تحقیقات فرهنگی ایران. دورة 4. شمارة 2. صص 185-209.  https://doi.org/10.7508/ijcr.2011.14.008
  5. حاضری، علی‌محمد و علیرضا احمدپور خرمی (1391). «بازنمایی جنسیت در کتب فارسی مقاطع تحصیلی راهنمایی و دبیرستان در سال تحصیلی 89-1388». زن در توسعه و سیاست. دورة 10. شمارة 3. صص 75-96.  https://doi.org/10.22059/jwdp.2012.29483
  6. حسینی فاطمی، آذر و زهرا حیدریان (1389). «نمود جنسیت در کتاب‌های درسی زبان انگلیسی دوره دبیرستان و پیش دانشگاهی تحلیل واژگان ومحتوا با رویکردی معیار-مدار» مطالعات زبان و ترجمه. دورة 42. شمارة 2. صص 77-92. Retrieved from < https://ensani.ir/file/download/article/20140518144732-9932-4.pdf>
  7. ذوالفقاری، حسن، مهبد غفاری و بهروز محمودی بختیاری (1382). فارسی بیاموزیم؛ آموزش زبان فارسی دوره‌ی مقدماتی(جلد اول)، میانه(جلد دوم و سوم) و پیشرفته(جلد چهارم و پنجم). تهران: مدرسه. Retrieved from <https://madresehpub.ir/my-account/>
  8. رضائی، طاهره و فرزان سجودی (1394). «بازنمایی جنسیت در متون دیداری کتاب‌های آموزش زبان انگلیسی به غیرانگلیسی زبانان از منظر نشانه‌شناسی اجتماعی تصویر؛ مطالعة موردی: Four Corners (2), American English File (2) & Interchange (2)». جستارهای زبانی. دورة 6. شمارة 3. صص 115-140. Retrieved from <http://lrr.modares.ac.ir/article-14-3618-fa.html>
  9. روحانی، علی و سمیه اکبرپور (1393). «نمود جنسیت در کتاب American English File». مطالعات زبان و ترجمه. دورة 47. شمارة 2. صص 107-131.  https://doi.org/10.22067/lts.v47i2.30619
  10. سیف‌اللهی، سیف‌اله و مریم ابراهیمی (1387). «نقش و منزلت زن در کتاب‌های درس فارسی مدارس آموزش و پرورش ایران». پژوهش‌نامه علوم اجتماعی. دورة 2. شمارة 1. صص 49-75. Retrieved from < https://ensani.ir/file/download/article/20120329160012-5078-11.pdf>
  11. شهسواری، آنوشا و بلیک آتوود (1394). فارسی ایران امروز. تهران: مرکز مطالعات خاورمیانه تگزاس در آستین.
  12. عابدینی بلترک، میمنت، محمدجواد لیاقت‌دار و سیروس منصوری (1393). «بازنمایی نقش‌های جنسیتی در کتاب‌های درسی سال ششم دوره ابتدایی ایران». زن و جامعه. سال 5. شمارة 20. صص 19-34. Retrieved from < https://jzvj.marvdasht.iau.ir/article_684.html>
  13. عبادی، سامان و بهمن ابراهیمی مرجل (1394). «بازنمایی جنسیت در کتب آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان: مطالعة موردی جلد دوم و سوم مجموعة «فارسی بیاموزیم»». پژوهش‌نامة آموزش زبان فاسی به غیرفارسی‌زبانان. دورة 4. شمارة 2. صص 27-46. Retrieved from <https://jtpsol.journals.ikiu.ac.ir/article_748.html>
  14. عباسی، زهرا و هادی یعقوبی‌نژاد (1397). «تأثیر پیشینة زبانی و جنسیت بر میزان انگیزش در فارسی‌آموزان غیرایرانی در طول یادگیری زبان فارسی». پژوهش‌نامة آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان. دورة 7. شمارة 2. صص 103-126. https://doi.org/10.30479/jtpsol.2018.1541
  15. علی‌نوروزی، رضا، وحید قاسمی و رعنا محمدتقی‌نژاد (1394). «تحلیل محتوای مقایسه‌ای تصاویر کتاب‌های درسی ایران و سوریه با تأکید بر نابرابری نقش‌های جنسیتی». جامعه‌شناسی کاربردی. دورة 26. شمارة 1. صص 17-38. Retrieved from <https://jas.ui.ac.ir/article_18385.htm>
  16. فروتن، یعقوب (1389). «جامعه‌پذیری جنسیتی در کتاب‌های درسی مدارس ایران». زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان). دورة 8. شمارة 3. صص 195-216. Retrieved from < https://ensani.ir/file/download/article/20120426154411-5037-20.pdf>
  17. فروتن، یعقوب (1390). «زنان و زبان: بازنمایی هویت جنسیتی در کتاب‌های زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی مدارس ایران». مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان. دورة 9. شمارة 2. صص 161-181. https://doi.org/10.22051/jwsps.2011.1402
  18. فروغان گرانسایه، فاطمه، امیرمسعود مولودی و علیرضا خرمایی (1398). «بررسی بازنمایی جنسیت‌گرایی در ساخت‌واژة زبان فارسی: رویکردی پیکره‌بنیاد». زبان‌شناسی اجتماعی. دورة 2. شمارة 2. صص 11-20.  https://doi.org/10.30473/il.2019.43498.1219
  19. قبول، احسان (1389). آموزش نوین زبان فارسی. ج1. مشهد: انتشارات احسان قبول.
  20. مطهری، شهلا و محبوبه سعادت (1394). «بررسی زبان جنسیتی در مطبوعات اجتماعی ایران: مطالعة موردی چهار مجلة خانوادگی پرتیراژ». زبان پژوهی. دورة 16. شمارة 7. صص  133-157. https://doi.org/10.22051/jlr.2015.2093
  21. موسوی، سیدرضا و زهرا علیمراد (1395). «بررسی نحوه بازنمایی شخصیت‌های مرد و زن در دو کتاب آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان: «فارسی بیاموزیم» و «آموزش نوین زبان فارسی»». مجموعه مقالات اولین همایش ملی واکاوی منابع آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان. به کوشش مهین‌ناز میردهقان. تهران: نویسه. صص 1-9.
  22. نرسیسیانس، امیلیا (1384). مردم‌شناسی جنسیت. تهران: نشر افکار. Retrieved from < https://www.gisoom.com/book/1304590/>
  23. وکیلی‌فرد، امیررضا و شراره خالقی‌زاده (1391). «رابطة جنسیت و بکارگیری راهبردهای یادگیری زبان فارسی به عنوان زبان دوم». پژوهش‌نامة آموزش زبان فاسی به غیرفارسی زبان. دورة 1. شمارة 1. صص 25-59. Retrieved from <https://jtpsol.journals.ikiu.ac.ir/article_139.html>
  24.  Abbasi, Z. & Yaghoubinezhad, H. (2018). The effect of language background and gender on non-Iranian Persian language learners’ motivation level during acquisition. Journal of Teaching Persian to Speakers of Other Languages, 7(TOME 16), 103-126. https://doi.org/10.30479/jtpsol.2018.1541 [In Persian]
  25. Abedini Baltork, M., Liyaqatdar, M. & Mansuri, S. (2015). Representations of gender quarterly, roles in the textbooks of sixth year of primary school in iran. Journal of Women and Society, 5(20), 19-34.  https://jzvj.marvdasht.iau.ir/article_684.html [In Persian]
  26. Afshani, A., Asgari Nadushan, A. & Fazel Najafabadi, S. (2009). Reproduction of gender roles i'n the elementary school books of Farsi. Women Research, 7(1), 87-107. https://jwdp.ut.ac.ir/article_28288.html [In Persian]
  27. Norowzi, R. A., Ghasemi, V. & Mohammad Taghi Nejad, R. (2015). Comparative Content analysis of picture books by iran and syria, with emphasis on the role of gender inequality. Journal of Applied Sociology, 26(1), 17-38. https://jas.ui.ac.ir/article_18385.htm [In Persian]
  28. Ebadi, S. & Ebrahimi Marjal, B. (2015). Gender representations in the textbooks of teaching persian to non- persian speakers: A case study of “let’s learn Persian” (Vol. 2 & 3). Journal of Teaching Persian to Speakers of Other Languages, 4(2), 27-46. https://jtpsol.journals.ikiu.ac.ir/article_748.html [In Persian]
  29. Foroughan Geransaye, F., Moloodi, A. & Khormaee, A. (2019). The study of sexism representation in persian word formation: A corpus-based approach. Journal of Sociolinguistics, 2(4), 11-20. https://doi.org/10.30473/il.2019.43498.1219 [In Persian]
  30. Foroutan, Y. (2010). Gender socialization in Iiranian textbooks (case study: primary schools). Woman in Development and Politics, 8(3), 195-216. https://ensani.ir/file/download/article/20120426154411-5037-20.pdf [In Persian]
  31. Foroutan, Y. (2011). Women and language representation of gender identity in Farsi, Arabic, and English textbooks of the Iranian schools. Women's Studies Sociological and Psychological, 9(2), 161-181. https://doi.org/10.22051/jwsps.2011.1402 [In Persian]
  32. Gabhoul, E. (2016). Modern teaching of Persian language. Ehsan Gaboul Publication. [In Persian]
  33. Hatami, M. & Mazhabi, S. (2012). Dia and women view to their gender identity. Journal of Iranian Cultural Research, 4(2), 185-209. https://doi.org/10.7508/ijcr.2011.14.008 [In Persian]
  34. Hatami, P. & Rahbar, B. (2017). Evaluation of the Representations of Gender Bias in Images of English Language Teaching Books by Iranian and Non-Iranian Authors. The Second National Conference of 4 Corners of Humanities, 1 July, Shiraz, Iran's Modern Education Development Center [In Persian]. Retrieved from < file:///C:/Users/Narges/Downloads/7131395h0202.pdf>
  35. Hazeri, A. & Ahmad Pour Khorami, A. (2012). Gender representation in the course books of middle school and high school (case study of Farsi course book of 2009-10). Women in Development & Politics, 10(3), 75-96. https://doi.org/10.22059/jwdp.2012.29483 [In Persian]
  36. Hoseini Fatemi, A. & Heidariyan, Z.(2010). Gender delineation in high school and pre-university ELT textbooks: A criterion-oriented approach to text analysis. Language and Translation Studies (JLTS), 42(2), 77-92. https://ensani.ir/file/download/article/20140518144732-9932-4.pdf [In Persian].
  37. Mead, G. H. (1934). Mind, Self, and Society. Chicago IL: University of Chicago Press. https://press.uchicago.edu/ucp/books/book/chicago/M/bo20099389.html
  38. Motahari, S., Saadat, M. (2015). Sexist language in the social magazines of Iran: A case study of four high-circulating magazines. ZABANPAZHUHI (Journal of Language Research), 7(16), 133-157. https://doi.org/10.22051/jlr.2015.2093. [In Persian]
  39. Musavi, S.R. & Alimorad, Z. (2015). Investigating the representation of male and female characters in two books on teaching Persian to non-Persian speakers: "Let's Learn Persian" and "Modern Teaching of Persian language". In Mir Dehghan, M. (ed.), Proceedings of the First National Conference on the Analysis of Persian Language Teaching Resources for Non-Persian Speakers (pp. 1-9). Neviseh. [In Persian]
  40. Nercissians, E. (2005). Gender anthropology. Afkar. https://www.gisoom.com/book/1304590/ [In Persian]
  41. Rezaei T. & Sojoodi F. (2015). The representation of sexuality in visual texts of English language teaching books to non-English language speakers based on visual-social semiotics: The case study of American English File (2), Four Corners (2), and Interchange (2). Language Related Research, 6(3) :115-140.  http://lrr.modares.ac.ir/article-14-3618-fa.html [In Persian]
  42. Roohani, A. & Akbarpour, S. (2014). Gender representation in American English File textbook. Language and Translation Studies (JLTS), 47(2), 107-131 https://doi.org/10.22067/lts.v47i2.3061 [In Persian]
  43. Seifollahi, S. & Ebrahimi, M. (2008). The role and status of women in textbooks of 'Farsi' in the Iranian schools. Journal of Social Sciences, 2(1), 49-75. https://ensani.ir/file/download/article/20120329160012-5078-11.pdf [In Persian]
  44. Shahsavari, A. & Atwood, B.(2015). Persian of Iran today: An inroductory course. Volume 1. Center for middle eastern studies the university of Texas at Austin. [In Persian].
  45. Tahriri, A. B., & Moradpour, P. (2014). Gender representation in ‘Top-Notch’ series: A critical discourse analysis perspective. International Journal of Research Studies in
     sychology, 3    (2), 39-51. https://doi.org/10.5861/ijrsp.2014.633
  46. Tajmazinani, A. & Hamed, M. (2014). A study of the evolution of gender culture in textbooks (comparative studies on the first elementary Persian books in 1978, 1983 and 2003). Social Sciences, 21(64), 73-104. https://doi.org/10.22054/qjss.2014.343 [In Persian]
  47. Vakili‏fard, A. & Khaleghi‏zade, S. (2012). Relation between gender and using learning strategies for Persian language as a second language. Journal of Teaching Persian to Speakers of Other Languages, 1(TOME 1), 25-59. https://jtpsol.journals.ikiu.ac.ir/article_139.html [In Persian].
  48. Zolfaghari, H.,  Ghafari M. and Mahmoudi Bakhtiar, B. (2007). Let's learn Persian. Teaching Persian language: Elementary (1st Volume), Intermediate (2nd and 3rd volume), Advanced (4th  and 5th Volume). Madreseh. https://madresehpub.ir/my-account/ [In Persian]

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار