دیگری و نقش آن در گفتمان مولانا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کوثر بجنورد

چکیده

«دیگری»، از موضوعات مهمِ طرح‌شده در حوزه­های مطالعات فرهنگی، فلسفی، انسان­شناختی و نشانه- معناشناسی است. یکی از مبحث‌های اصلی گفتمانِ عرفانیِ شرق، «دیگری» است و اصولاً در تمام عرفان مسألۀ مهم، نگاه کردن از منظر «دیگری» است. مسألۀ «دیگری»، از ویژگی­های شاخص گفتمان عرفانی و فرهنگی مولانا نیز به شمار می­آید. در گفتمان مولانا، دیگری در کارکردهای مختلفِ گفتمانی نمود می­یابد و پیوسته تعاملی میان دیگری و من برقرار می­شود. مسألۀ مهم این است که این تعامل، چگونه تحقق می­یابد و چه­ طور در شکل­دهی به معنا دخالت می­کند. بر­اساس این، پرسش اصلیِ پژوهشِ حاضر این است که چگونه و بر ­اساس کدام کارکردهای گفتمانی، تعامل میان دیگری و من تحقق می‌پذیرد و این تعامل در قالب چه گفتمانی طرح و نمایه می­گردد. در ­واقع، هدف مقاله، تبیین ویژگی­های نظام «دیگرمحور» و چگونگی تحقق آن، در دو نمونه از غزل­های مولانا و بررسی نقش آن در شکل­ دهی به فضاهای فرهنگی و ارزشی است. فرضیۀ پژوهش از این قرار است که در غزل مولانا «دیگری» حضوری متمرکز دارد و مرکز انرژی­­ها است. هر چند این وجه متمرکز، در فرایندی تطبیقی حضور خود را به صورت متکثّر به تمام فضا تسرّی می­دهد و با ارتقای پایگاه حضوری من، ابژه­ها و سوژه­ها، وضعیتی استعلایی را رقم می­زند. این وضعیت، برآیند حضور بنیادی دیگریِ دیگری­ها (فرامن) است که همۀ عوامل گفتمانی در پیوند با او معنا و ارزش می­یابند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Other and its Role in Rumi’s Discourse

نویسنده [English]

  • Ebrahim Kanani
The Assistant Professor of Persian Language and Literature at “Kosar University of Bojnord”, Iran
چکیده [English]

“The other” is among the important subjects raised in various fields of cultural, philosophical, anthropological, and semiotic studies. One of the main subjects in the mystical and cultural discourses of the East is “the other”. In principle, to look from the perspective of “the other” is an important subject in all mysticism. The subject of “the other” is also a feature of Rumi’s mystical and cultural discourse. In Rumi’s discourse, the other is manifested in different discursive and cultural functions and interactions are continuously made between the other and the ego. The problem being posed is how this interaction is realized and how it interferes with shaping the meaning. Therefore, the main question in the present study is how and according to which discursive and cultural conditions and functions, interaction between “the other” and the ego is realized and in what form of discourses these interactions are presented. In fact, the purpose of the present article is to explain the features of the “other-oriented” system Rumi had intended and the interaction between “the other” and the ego in two of Rumi’s sonnets as well as examining their role in shaping cultural and normative atmospheres. Our hypothesis is that in Rumi’s sonnets “the other” has a centralized presence, which is the center of accumulation and energy. But this centralized aspect continuously extends its presence in a variety of ways, in the form of discursive interaction, to the whole of space, and provides the context for the ego transcendence. Such a situation is the result of the fundamental presence of the superego, that all levels of his presence signs depend on him and connect with him in the presence of their meaning and value.
In Rumi’s discourse, superego as being “the other” is manifested in a vast variety of discursive functions and placed at the core of all discourse anaphora. This refers to the universal aspect of the presence of “the other”, which stores all energies and compressive and extensive accumulations. Accordingly, such centralized aspect of presence is torn apart, so it becomes “he”, “ego”, and “you” as various fragments of presence, on the one hand, and every moment, it transforms to a certain seeming as of the rover’s idol, on the other. When it takes the place of énonciateur, it is regarded as audience and while taking an audience’s place, it is regarded as énonciateur. In another manifestation, it is a meta-subject or meta-actor that takes control of everything -it is both act and patience, both actor and patient, both value and meta-value. Due to the presence of “other”, “ego” is sometimes pluralized and transforms into two present fragments of “self” and “ego”; as well, it occasionally paves the way for the fusion of these two distinct parts. Sometimes it degrades subject to the level of exclusion, breakdown and unsubjectness, and at the time of adaptation, starts a discursive and interactive dance with self to accompany it to the level of transcendence. This high capacity thereof relates Rumi’s poetry to different discourses, some of which are introduced in this study. Based on a semiotics approach, Rumi’s standpoint to “the other” and its contribution to forming cultural and normative atmosphere is clarified. A model for the ontological and other-oriented aspect of Iranian mysticism, according to Rumi’s idea, is hereby presented in this study too. In Rumi’s discourse of his sonnets, “the other” is manifested in a variety of faces and with different ways and properties, only with some of which this study has dealt. There is a constant interaction between “ego”, “the other” and superego in the discourse. This interaction is realized in the framework of its transcendental, phenomenal, tensional, emotional and identical functions. In such interactions, “the other” is in its peak of power and competency and enjoys a sublime capability of pressure and extension. It, nonetheless, constantly calls for ego to itself and receives it in its territory of presence in a democratic way. As well, it does not have a suggestive descending mode, it is not an absorption of “ego” into “the other”, and it does not even lead to the humiliation of “ego”; instead, it is a matter of “ego” transcendental presence, what reminds me of the concept of mortality followed by survival and my present transcendence. Superego is the phenomenal aspect of presence, which takes control of everything, even the énonciateur itself. It is a meta-actor consisting of all present modes as the root of all acts, beings, values, and meta-values. Such state is the outcome of full and fundamental presence of the otherhood of “other” or superego, which forms a specific phenomenal setting in discourse, the result of which is the realization of mystical aesthetic system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Semiotics
  • Culture
  • Interaction
  • The other
  • Rumi
اطهاری نیک ­عزم، مرضیه (1394). «تحلیل نشانه ­شناختی من و دیگری در گفتمان پل والری دیگری در خویش». پژوهش ادبیات معاصر جهان. دورۀ20. شمارۀ2. صص 181- 198.
دزفولیان­راد، کاظم و عیسی امن­خانی (1388). «دیگری و نقش آن در داستان­های شاهنامه». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شمارۀ 13. صص 1-23.
راودراد، اعظم و مانیا عاله­پور (1395). «تحول بازنمایی دیگری در انیمیشن­ های برندۀ جایزۀ اسکار». مطالعات فرهنگ- ارتباطات. سال 17. شمارۀ 36. صص 85- 105.
سجودی، فرزان (1388). نشانه­ شناسی: نظریه و عمل، تهران: نشر علم.
سجودی، فرزان (1391). «مکان، جنسیت و بازنمایی سینمایی.نشانه‌شناسی مکان». مجموعه مقالات هفتمین هم­اندیشی نشانه­ شناسی. به کوشش فرهاد ساسانی.تهران: سخن. صص 79- 95.
شعیری، حمیدرضا (1391). «تحلیل نشانه- معناشناسی خلسه در گفتمان ادبی». پژوهش‌های ادبی. دورة 9.شمارة  36. پاییز. 129-146.
شعیری، حمیدرضا و بیتا ترابی (1391). «بررسی شرایط تولید و دریافت معنا در ارتباط گفتمانی». زبان­ پژوهی. سال 3. شمارۀ 6. صص 23- 49.
شعیری، حمیدرضا (1395)، نشانه- معناشناسی ادبیات: نظریه و روش تحلیل گفتمان ادبی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
شعیری، حمیدرضا و ابراهیم کنعانی (1394). «نشانه- معناشناسی هستی­ محور: از بر هم کنشی تا استعلا بر اساس گفتمان رومیان و چینیان مولانا». جستارهای زبانی. دورة 6. شمارة 2 (پیاپی23). صص 173- 195.
شعیری، حمیدرضا و ترانه وفایی (1388). راهی به نشانه- معناشناسی سیال: با بررسی موردی «ققنوس» نیما. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1388). غزلیات شمس تبریز (مقدمه)، چ  3. تهران: سخن.
معین، مرتضی ­بابک (1396). ابعاد گمشدۀ معنا در نشانه ­شناسی روایی کلاسیک؛ نظام معنایی تطبیق یا رقص در تعامل. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
معین، مرتضی ­بابک. (1394). معنا به مثابۀ تجربۀ زیسته: گذر از نشانه­ شناسی کلاسیک به نشانه ­شناسی با دورنمای پدیدارشناختی. تهران: سخن.
مولانا، جلال­الدین محمد­بن­ محمد .(1388). غزلیات شمس تبریز. گزینش و تفسیر محمدرضا شفیعی کدکنی. چ 3. تهران: سخن.
 
References
Athari Nikazm, M. (2015). The semiotic study of “oneself and another” in the discourse of Valery: another in Me. Journal of Research in Contemporary World Literature, 20(2), 181-373 [In Persian].
Dezfoliyanrad, K., & Aman Khani, I. (2009). The other and its role in the stories of Shahnameh. Journal of Persian Language and Literature, 13, 1-23 [In Persian].
Fontanille, J. (2011). Body and meaning. Paris: University Presses of France (PUF) [In French].
Merlesu-Ponty, M. (1945). Phenomenology of Perception. Paris: Gallimard [In French].
Moein, M. B. (2015). The meaning as the lived experience. Tehran: Sokhan [In Persian].
Moein, M. B. (2017). Dimensions missing meaning in semantics of a classical narrative. Tehran: Elmi [In Persian].
Moulavi, J. (2009). Ghazalit Shams Tabriz (Shafiei Kadkani M. R.). Tehran: Sokhan [In Persian].
Ravadrad, A., & Alehpour, M. (2017). The evolution of representation the “other” in the Oscar winning Animations. Journal of Culture-Communication Studies, 17(36), 7-232 [In Persian].
Shairi, H. R., & E. Kana’ni (2015). Sémio-ontological study: from interaction to transcendence based on Mowlana’s Romans and Chinese discourse. Language Related Research, 6(2), 175-195 [In Persian].
Shairi, H. R. (2012). A semio-semantic analysis of ecstasy in literary discourse. Journal Management System,9(36), 129-146 [In Persian].
Shairi, H. R. (2016). Semiotics of literature theories and practices of literary discourse regimes. Tehran: Tarbiat Modares University [In Persian].
Shairi, H. R., & Turabi. B. (2012). Review the conditions of production and reception of meaning in discourse communication. Zabanpazhuhi, 3(6),23-49 [In Persian].
Shairi, H. R., & Vafaei  (2010). A way to the dynamic semiotics with the study of Nima’s phoenix. Tehran: Elmi [In Persian].
Sujudi, S.  (2012). Place, gender, and cinematic representation. In F. Sasani (Ed.). Semiotics of the Place, proceedings of the seventh semiotics seminar (pp. 79-95). Tehran: Sokhan [In Persian].
Sujudi, S. (2009). Semiotics: theory and practice. Tehran: Elm [In Persian].