بررسی استعاره‌های مفهومی و طرح‌واره‌های تصویری ظرف «فوق»در زبان نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه حایری میبد

2 دانشگاه میبد - گروه علوم قرآن و حدیث

چکیده

در استعاره‌های مفهومی، گوینده مفهومِ ویژة و غیرِ قابلِ فهمی را با استفاده از تجربه‌های شناخته‌شده و طرح‌واره‌های تصویری، برای مخاطب قابلِ درک می‌کند. امام علی (ع) هم در نهج‌البلاغه از این مقولة زبان‌شناسی شناختی، با استفاده از ابزارهایی مانند ظرف «فوق» بهره گرفته‌اند. این امر سبب شده تا زبان نهج‌البلاغه با وجود برخورداری از امور پیچیده و معنوی، برای همگان قابل فهم شود. بر این مبنا، تحلیل و بررسی استعاره‌های مفهومیِ ظرف «فوق» در زبان نهج‌البلاغه، هدف نگارش این نوشتار قرار گرفت. به این منظور، از روش توصیفی و تحلیلی بهره گرفته شد. پس از بازخوانی تفاوت استعاره در رویکرد شناختی و رویکرد سنتی یافته‌هایی به دست آمد. نخست اینکه در نهج البلاغه، واژة فوق دارای کانونِ استعاری قوی است. این واژه، بر رابطه‌ی مکانی دلالت داشته و از ترکیب «بالا» و «در طولِ» به دست آمد. دوم آنکه، تغییر جایگاه مسیرپیما در مرزنما، طرح‌واره‌های دیگری را ترسیم کرده‌است. این طرحواره‌ها، که مفهوم مبدأ را تشکیل می‌دهد، خود مبنای ساخت یک مفهوم انتزاعی به شمار می‌آیند. سوم اینکه، در بررسی موردی «فوق» در تعبیرات نهج البلاغه، معلوم شد که «جهت و حرکت» مفهوم مبدأ هستند. همچنین مفاهیم انتزاعی مانند «تسلط»، «عظمت»، «احاطه»، «گستردگی»، «علو مقامی» و موارد مشابه، مفهوم مقصد به شمار می‌آیند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Exploring conceptual metaphors and visual schemas Place envelope " Fogh" In Nahj al-Balaghah

نویسندگان [English]

  • Mohamad Mousavi b. 1
  • Maryam Tavakolnia 2
1 Haeri University of Maybod
2 Meybod University
چکیده [English]

Extended Abstract:
With the conceptual metaphors, the speaker, a particular concept which is incomprehensible in the destination domain is mapped to the source domain, relying on known experiences and visual schemas that lie within the source domain which is understandable to the audience. So, because of the spatial property of the container above, which places “height and length” in the source area, this term was chosen as an example to illustrate the role of conceptual metaphors and the schemas encoded with it in Nahj al-Balaghah conceptualizations. According to the the conceptual metaphors and consequently visual schematics, this paper has used a descriptive-analytic method to investigate the metaphorical functions of the word “above” (faugh فَوقَ) in Nahj al-Balaghah, and by explaining this term and the empirical and place-making role of cognitive metaphors, a comprehensive and detailed description of the vessel is obtained in the conceptual system of Nahj al-Balaghah. The term has been instrumental in the conceptualization of the human mind as the basis for the “direction-movement”, in the structuring of the spiritual and social discourses. Therefore, the present study seeks to elucidate the role of conceptual metaphors constructed with the term by examining the function of the “above” container in Nahj al-Balaghah conceptual system. In this way, after briefly explaining the difference between classical and conceptual metaphors, examining these points the meaning of the above sample is analyzed cognitively. Here the meaning of the sample of the word, which is the most focal concept in its semantic network, has been examined and identified in the context of the word “above” indicating the spatial relationship. It literally means “place”, in fact, the meaning of “above” and “along” is conceptualized by the spatial height property of this word; so, its scheme is as described, the moving element is above the fixed boundary, which may be spaced above the boundary, or it is completely over it, sometimes drawing the elevation and elevation of the path in the direction of the boundary depending on its applied texture. Therefore, in the pre-conceptual sense of this term, in addition to the “upward” directional schema, a “motion in the longitudinal space” visual scheme is also observed, which is caused by the alteration of this schema both in its direction and in its motion and the basis of the concept of origin lies in the metaphorical transition. Another point is that the notion of “above, above” gives the sentence path to its boundary worthwhile.
2. Above Image Schemas: Based on the foregoing, it was found that the visual schema –the same recurring patterns in our experiences that integrate and conceptualize our concepts– is “spatial” and “motion” in the conceptual representation of the term when it comes to structure. As sentences and interpretations fall into place, other schematics branch out. Thus, the above term primarily refers to the notion of “high” placement, a place which is derived from the fact that we have a body with a specific function in the physical environment. When man places his body and things in the center, and measures the position of other things upon them, he judges they are on or above something, his judgments are based on human experience and his teachings. For example in the phrase
 «مِن  فَوقَ  مفروعٍ وَ مِهادٍ تَحتَهُم مَوضوعٍ» (خ/1)‏
The track is located at a distance above the border. In fact, here the Imam has used the everyday human experience of placing the object over a fixed place to guide the understanding of the existence of the sky by embodying the sky over humans because in our experience all of us associate the “ceiling” with the (hyper) meaning of the high and vast environment, thus relying on the basic concept of reliance on the schema. It is high, depicting the presence of a vast, vast sky. Secondly, the above container is depicted in Nahj al-Balagha, “the movement of the body is in space”, for example, conceptualizing the experience of horizontal motion in the phrase
«و   من فوق  دفیق»6 (خ/1)
Or the upside in the interpretation
«  دونَ  تَقولُ* وَ فَوقَ فی نَفسِکَ»
 
3. Another case examined in this paper is an explanation of the abstract concepts of Nahj al-Balaghah concepts with the above container obtained by mapping between spatial and empirical concepts. Thus, the human experience of the “direction and movement” of the concept of origin, rather than mapping it into the realm of destination, experiences other abstract concepts such as “dominance, grandeur, environment, expansiveness, exaltation, opposition, and more superiority”. And intensity for his audience, for example, the metaphorical concept of “dominant is high” in the interpretation
«فَإِنَّ  فَوْقَ » (ن/53)
Or more is high in
«وَلا تسَاَل ا فیها فَوقَ » (خ/45)
They are explained by the conceptual role of the above contained in the interpretations of Ali (AS).

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Conceptual metaphors
  • Supermodel
  • Visual schemas
  • Nahj al-Balagh

مراجع

ابن فارس، أحمد بن فارس ( 1404‏). معجم مقاییس اللغة. تصحیح هارون عبد السلام محمد. قم: مکتب الاعلام الاسلامی
ابن میثم بحرانی، میثم بن علی (1374). ترجمه ‏شرح‏نهج‏البلاغه (ابن‏میثم).چ 1. مشهد: بنیاد پژوهشهاى ‏اسلامى ‏آستان ‏قدس ‏رضوى.
ابن میثم بحرانی، میثم بن علی (1385). شرح نهج البلاغه ابن میثم. چ 3. ترجمة قربان‌علی محمدی مقدم. مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی
اسکویی، نرگس (1395). «استعارۀ مفهومی «آینه» در ادب عارفانه فارسی». فصل‌نامه تخصصی ادبیات فارسی. شمارة 6. صص 26-48.
افخمی، علی‌اکبر و زهرا اصغری (1391). «چگونگی اشتقاق مفاهیم غیر‏مکانی از مفهوم مکانی حرف اضافۀ «در» در‏حوزۀ معنا‏شناسی شناختی و بر‏اساس نظریۀ LCCM». زبان‌پژوهی. دورة 4. شمارة7. صص27-48.
پور ابراهیم، شیرین، ارسلان گلفام، فردوس آقا گل‌زاده و عالیه کرد زعفرانلو کامبوزیا (1388). «بررسی زبان شناختی استعارة جهتی بالا / پایین در زبان قرآن رویکرد معنا‌شناسی شناختی». انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی. شمارة 12. صص 55 -81.
توکل‌نیا، مریم و ولی‌الله حسومی (1395). «بررسی طرح‌واره‌های تصویری حرف «فی» در قرآن با تکیه برنظریۀ جانسون در معناشناسی شناختی». تفسیر پژوهی. شمارة 5. صص 46- 80.
جعفرى، محمد مهدی (1386). ترجمه نهج‌البلاغه. تهران: نشر ذکر.
حسینی، مطهره،(1395). گونه شناسی استعاره‌های مفهومی قرآن و چگونگی اثرگذاری آن بر کلمات قصار امیرالمؤمنین(ع). رساله دکتری. دانشگاه قرآن و حدیث پردیس تهران.
حسینی زبیدی، محمد مرتضى (1414). ‏تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دارالفکر
خوارزمی مطرزی، ناصر (بی‌تا). المغرب فی ترتیب المعرب. بیروت: دارالکتاب العربی
دبیرمقدم، محمد (۱۳۷۸). زبا‌‌ن‌شناسی نظری. تهران: سخن
دهخدا، علی اکبر (1385). لغت نامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
راسخ‌مهند، محمد (1396).  در آمدی بر زبان‌شناسی شناختی، نظریه‌ها و مفاهیم. چ6. تهران: سمت.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1374).‏ ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن. چ1. ترجمة غلامرضا خسروى. تهران: مرتضوی.
روشن، بلقیس، فاطمه یوسفی راد و فاطمه شعبانیان. (1392). مبنای طرح‌واره‌ای استعاره‌های موجود در ضرب‌المثل‌های شرق گیلان. زبان شناخت. سال 2. صص 75-94
زاهدی، کیوان و عاطفه محمدی زیارتی (1390). شبکۀ معنایی حرف اضافۀ فارسی «از» در چهارچوب معناشناسی شناختی. تازه‌های علوم شناختی. سال 1.  صص 67-80.
سجودی، فرزان (1391). «بررسی معناشناختی استعارۀ زمان در داستان‌های کودک به زبان فارسی». نقد ادبی. شمارة 19. صص 135-156.
شاملی، نصرالله و محسن سالاری (1395). «تأملِ اندکِ رسانگی طرح‌واره‌های خطبه 3 نهج‌البلاغه در واژة «ابل»». پژوهش‌نامه علوی. سال 7. شمارة 2. صص 59-72.
صافی‏گلپایگانی‏، لطف‌الله (۱۳۷۲). الهیات در نهج‏ البلاغه‏. چ2. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، دفتر انتشارات اسلامی.
صفوی، کورش (1382). «بحثی درباره‌ی طرحواره‌های تصوری از دیدگاه معنی شناسی شناختی». نامه فرهنگستان. شمارة 21. صص 65-85.
صفوی، کورش،(1382). «بحثی درباره‌ی طرحواره‌های تصوری از دیدگاه معنی شناسی شناختی». نامه فرهنگستان. شمارة 21. صص 65-85. 
صفوی، کورش. (1383). در آمدی بر معنی شناسی. تهران: سورة مهر(حوزة هنری سازمان تبلیغات اسلامی)
طریحی، فخر الدین بن محمد (1375). مجمع البحرین. تصحیح احمد حسینى اشکورى. تهران: مرتضوى.
فراهیدى، خلیل بن أحمد‏ (1409)‏، کتاب العین. چ 2. قم: نشر هجرت.
قائمی نیا، علیرضا، (1390). معناشناسی شناختی قرآن. چ1. تهران: فرهنگ و اندیشه اسلامی.
قریب، محمد (1366).  فرهنگ لغات قرآن. تهران: بنیاد.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه، حاجیان، خدیجه. (1389). «استعاره های جهتی قرآن با رویکرد شناختی». نقد ادبی. شمارة 9. صص 115-139. 
گلفام، ارسلان، مصطفی عاصی، فردوس آقاگل زاده و فاطه یوسفی راد (1388). «بررسی حرف اضافة (از) در چارچوب معناشناسی شناختی و مقایسة آن با رویکرد سنتی». زبان و زبان شناسی. سال 10. صص 69-80.
گلفام، ارسلان، یوسفی راد، فاطمه (1381). «زبان شناسی شناختی و استعاره». تازه‌های علوم شناختی. سال 3. صص 59-64.
مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى‏ (بی‌تا). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. بیروت: دار احیاء التراث العربی‏.
مصطفوی، حسن (1360). التحقیق فی کلمات القرآن. تهران: ترجمه و نشر کتاب.
معین، محمد، (1350). فرهنگ فارسی معین. تهران: امیرکبیر
مغنیه، محمد جواد (1387). در سایه سار نهج‌البلاغه. ترجمة جواد معموری. قم: دارالکتاب اسلامی
مکارم شیرازی، ناصر، (1375). پیام امام شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه. چ1. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مکاریک، ایرنا ریما (1384). دانش‌نامة نظریه‌های ادبی معاصر. تهران: آگه
مکارم شیرازى، ناصر (1379). پیام ‏امام ‏شرح ‏تازه ‏و جامعى ‏بر نهج‏ البلاغه. ‏ج 2. چ 1 تهران: دارالکتب ‏الاسلامیة.
نصیریان، یدالله (1380). علوم بلاغت و اعجاز قرآن. تهران: سمت
نورمحمدی، مهتاب (1387). تحلیل مفهومی استعاره‌های نهج البلاغه: رویکرد زبان شناسی شناختی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس.
نهج‌البلاغه {گردآوری شریف رضی} (1384). ترجمة سید جعفر شهیدی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
هاشمی، احمد (1435). جواهر البلاغه. قم: دار الفکر
هاوکس، ترنس (۱۳۷۷). استعاره. ترجمه فرزانه طاهری. تهران: مرکز
هاوکینگ، استیون (1384). تاریخچه زمان. از انفجار بزرگ تا سیاه‌چاله‌ها. ترجمة محمد رضا محبوب. تهران: شرکت سهامی انتشار.
یوسفی راد، فاطمه (1382). بررسی استعاره زمان در زبان فارسی: رویکرد معناشناسی شناختی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس.
تربیت مدرس.
Afkhami, A. & Asghari, Z. (2012) The manner of non-spatial concepts derivation from the spatial meaning of the extra letter "in" in the domain of cognitive semantics and based on the LCCM theory. Zabanpazhuhi, 4 (7), 27-48 [In Persian].
Dabirmoghadam, M. (1999). Theoretical linguistics. Tehran: Sokhan [In Persian].
Dehkhoda, A. A. (2006). Dehkhoda Dictionary. Tehran: University of Tehran Press [In Persian].
Frahidi, Kh. (1988). Al-Ain (2nd ed.). Qom: Hejrat Publishing [In Persian].
Ghaeminia, A. (2011). Cognitive semantics of Qur’an. Tehran: Islamic Culture and Thought, Printing1 [In Persian].
Gharib, M. (1987). Qur’an Dictionary. Tehran: Bonyad [In Persian].
Golfam, A., & Yousefi Rad, F. (2006). Surveying the spacing extensions in the cognitive framework: a case study of the extras “in-the-way”. Journal of Language and Literature, 2(3), 33-46 [In Persian].
Golfam, A., Assi, M. Aghagolzade, F., & Yousefi Rad, F. (2009). Reviewing the additional letter (in) within the framework of cognitive semantics and comparing it with the traditional approach. Journal of Language and Linguistics, 10, 69-80 [In Persian].
Hashemi, A. (2013). Jahir al-Balagha. Qom: Da al-Fakr [In Persian].
Hawking, S. (2005). The history of time. From big bang to black holes (M. R. Poby, Trans.) Tehran: Public Corporation [In Persian].
Hoseini, M. (2016). The typology of conceptual metaphors of the Qur’an and how it affects Amir al-Momenin’s astronomy (PhD dissertation). University of Tehran, Tehran, Iran [in Persian].
Hosseini Zabidi, M. M. (1993). Taj al-Ursu, Jahar Al-Qamous. Beirut: Daralfkr [In Persian].
Ibn Faris, A. (1983). Mu’mad Maqayeis al-Lahka (M. A. S. Haron, Trans.). Qom: School of Ala’al al-Islam [In Persian].
Ibn Mitham Bahranani, M. (2006). Explanation of Nahj al-Balaghah Ibn Maysam (3nd ed.) (M. Moghaddam Ghorbanali, Trans.). Mashhad: Islamic Studies Foundation [In Persian].
Ibn Mitham Bahrani, M. (1995). N. al-Balaghah (1nd ed.) (Ibn Mithsam, Trans.) Mashhad: The Islamic Studies Foundation of Astan Quds Razavi [In Persian].
Kharazmi Motarazi, N. (n.d). Al-Mogharb, Aryat al-Ma’ar. Beirut: Dar al-Kabul Al-Arabi [In Persian].
Kurd Zaferanloo Cambozia, A. & Hajian, Kh. (2010). The oriental metaphors of the Qur’an with cognitive approach. Literary Review, 9, 115-139 [In Persian].
Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors we live by. Chicago: Chicago University Press.
Majlesi, M. B., & Boy M. T. (n. d). Bihar al-Anwar al-Jammu al-Lader al-Yemeni al-Shahar. Beirut: Dar al-Thar al-Arabi revival [In Arabic].
Makarem Shirazi, N. (1996). The message of the Imam on a new and comprehensive commentary on Nahj al-Balagheh (1nd ed.). Tehran: Dar-al ketab al-Islamiyyah [In Persian].
Makarem Shirazi, N. (2000). Message of Imam: a new and comprehensive description on Nahj al-Balaghah (1nd ed.). Tehran: Dar al-Kabul Eslami. [In Persian].
Makarik, I. R. (2005). Encyclopedia of contemporary literary theories. Tehran: Agah [In Persian].
Moein, M. (1971). Farhang-e Farsi-ye Moein. Tehran: Amir Kabir [In Persian].
Moqine, M. J. (2008). In the shadow of Nahj al-Balagha. (J. Ma'mori. Trans). Qoam: Tarjome va Nashre Ketab [In Persian].
Mostafavi, H. (1981). The study of the words of al-Quran. Tehran: Translation and publication of book [In Persian].
Nahjul Balagha {Collected by Sharif Razi}. (2005). (S. J. Shahidi, Trans.). Tehran: Elmi Va Farhangi [In Persian].
Nasirian, Y. (2001). Qur’anic rhetoric science and science. Tehran: SAMT [In Persian].
Hashemi, A. (2013). Jahir al-Balagha. Qom: Da al-Fakr [In Persian].
Hawks, T. (1998). Metaphor (F. Taheri, Trans.). Tehran: Markaz [In Persian].
Nourmohammadi, M. (2008). The analysis of Nahjul Balagha’s metaphor: cognitive linguistics perspective (Master’s thesis). Tarbiat Moddares University, Tehran, Iran [In Persian].
Pour Ibrahim, Sh., Golfam, A., Agha Golzadeh. F., & Kord Zafranloo Cambozia, A. (2009). Linguistic study of the upper-down directional metaphor in the Qur’anic approach to cognitive semantics. Iranian Association of Iranian Language and Arabic Literature, 12, 55-81 [In Persian].
Ragheb Esfahani, H. (1991). Qur’anic verses (1nd ed.). Beirut: Dawlulam [In Persian].
Ragheb Esfahani, H. I. M. (1995). Translation and exploration of the Qur’anic concepts (Gh. Khosravi, Trans.), Mortazavi: Tehran, Printing1 [In Persian].
Rasakhmand, M. (2017). An introduction to cognitive linguistics, theories and concepts (6nd ed.). Tehran: SAMT [In Persian].
Rasekh Mahand, M. (2010). Coming to cognitive linguistics, theories and concepts. Tehran: SAMT [In Persian].
Roshan, B., Yousefi Rad, F., & Shabaniyan, F. (2013). The schematic basis of the metaphors in the proverbs of eastern Guilan. Zabaynshenakht (Language Studies), 2, 75-94 [In Persian].
Safavi, K. (2003). A discussion of conceptual schemas from the point of view of cognitive semantics. Letter of the Academy, 21, 65-85 [In Persian].
Safavi, K. (2004). An introduction to semantics. Tehran: Soore Mehr [In Persian].
Safavid, K. (2004). Proceedings on the Semantics. Tehran: Mehr Square (Islamic Art Organization Art Area) [In Persian].
Scoie, N. (2016). “The contemporary metaphor of the mirror” in Persian mystic literature. Persian Specialized Journal of Periodicals, 6, 26-48 [In Persian].
Shamli, N., & Salari, M. (2016). Little reflection on the presentation of Nahj al-Balaghah’s sermon schemes in the word “Abel”. Alawi’s journal,
2, 59-72 [In Persian].
Sojoodi, F. (2012). The semantic study of metaphor of time in Persian Farsi stories. Literary Review, 19, 155-155 [In Persian].
Tabatabaei, M. H. (1991). Rafelah Tohidi (A. Shirivani, Trans.). Tehran: Al-Zahra University Press [In Persian].
Tavakolniya, M., & Hasoomi, V. (2016). The study of the visual schema of the letter “fi” in Qur’an, relying on Johnson’s remarks on cognitive semantics. Interpretation of Research, 5, 46-80 [In Persian].
Toryhi, F. (1996). Assembly of the Al-Bahrain (A. Hosseini Ashkouri, Trans.). Tehran: Mortazavi [In Persian].
Yousefi Rad, F. (2003). A study of the metaphor of time in Persian language: a cognitive semantic approach (Master’s thesis). Tarbiat Modares University, Tehran, Iran [In Persian].
Yu, N. (1998). The conemporary theory of metaphor. Amsterdam: John benjamins.
Zahedi, K., & Mohammadi Ziarati, A. (2011). “Semantic network of Persian extras” from “Within the Cognitive Semantics”. Journal of Advance in Cognitive Science, 1, 67-80. [In Persian].
زبان پژوهی
دوره 11، شماره 32
آذر 1398
صفحه 49-76

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار